Czytelnicy pytają

Jakie jest podłoże neurobiologiczne i specyfika modulacji sensorycznej? 

Modulacja sensoryczna (ang. the reticular formation) jest rodzajem autoregulacji aktywności układu nerwowego. Jest procesem, który polega na zbieraniu informacji poprzez odbieranie bodźców sensorycznych ze wszystkich układów zmysłowych i następnie ich segregowaniu. 

Proces ten obejmuje wzmacnianie jednych sygnałów zmysłowych lub hamowanie innych, w celu pobudzenia lub osłabienia aktywności neuronalnej centralnego układu nerwowego (Biel, 2014).

Dotychczas brak jest badań dotyczących mechanizmów neurologicznych, fizjologicznych i biochemicznych u dzieci z zaburzeniami modulacji sensorycznej utrudniającymi im codzienne funkcjonowanie i uczenie się. Mechanizm właściwej modulacji zależy od odpowiedniego poziomu neurotransmiterów, tj. dopaminy, adrenaliny i serotoniny. Dzięki temu w sposób naturalny następuje wyciszenie systemu nerwowego.

Obecnie przyjmuje się, że za proces ten odpowiada twór siatkowaty (ang. aascending reticular arousal system, ARAS). Ta struktura układu nerwowego znajduje się w rdzeniu przedłużonym na całej długości pnia mózgu. Jego zadanie polega na regulowaniu stopnia pobudzenia neuronów poprzez modulowanie, podnoszenie i obniżanie stopnia ich aktywności. ARAS pobudza do działania OUN, oddziałując na wszystkie rodzaje bodźców sensorycznych, tj. dotykowe, przedsionkowe, związane z temperaturą i propriocepcją, słuchowe, wzrokowe, smaku i węchu. Ma także wpływ na działanie siły grawitacji. Odpowiada również za utrzymanie właściwego tonusu mięśni, dzięki czemu powstają odruchowe reakcje obronne. Odgrywa również rolę w istnieniu świadomości otaczającego świata, w procesach snu i czuwania, rozwoju mowy i zdolności do uczenia się. 

Istnieją cztery etapy rejestracji bodźców sensorycznych, a za przechodzenie z jednego do drugiego odpowiada twór siatkowaty1:

• sen: czas odpoczynku i wyciszenia,
• przebudzenie i świadomość,
• czujność,
• uwaga.

Czujność i uwaga to gotowość do słuchania i działania. Natomiast uwaga pobudzana jest dzięki współpracy tworu siatkowatego z niższymi strukturami mózgu i z jego ośrodkami korowymi (Odowska-Szlachcic, 2013). Jeśli u dziecka któryś z tych procesów funkcjonuje nieprawidłowo, wówczas autoregulacja układu nerwowego przebiega z zakłóceniami. W takiej sytuacji zwykle niezbędna jest konsultacja u psychologa klinicznego. 

Naukowcy przypuszczają, że u dzieci z zaburzeniami modulacji sensorycznej struktury tworu siatkowatego (nazywane bramkami) działają niewłaściwie. W przypadku nadreaktywności (ang. sensory hiper-reactivity) uaktywniają się nawet przy delikatnej, łagodnej i niezbyt częstej stymulacji. Twór siatkowaty, który powinien ją pomijać, wzbudza wygórowane reakcje sensoryczne, na przykład w wyniku wzmożonej czujności słuchow...