Stopa okiem fizjoterapeuty, czyli co terapeuta SI wiedzieć powinien

Zacznijmy od kilku słów o ana­­tomii. Stopa znajduje się w najbardziej odległej części ciała człowieka, pełniąc funkcje podporowe i lokomocyjne. W stopie możliwe są ruchy zgięcia grzbietowego, zgięcia podeszwowego, inwersji i ewersji. 

• Pozycja neutralna – to naturalna pozycja stopy, gdy człowiek stoi na podłożu. Między stopą a łydką powstaje kąt 90° (czyli realnie jest to 0° i traktuje się to jako punkt odniesienia dla dokonania pomiarów dla zgięcia grzbietowego i podeszwowego, które wyrażone są w stopniach). 
  
  
   
• Zgięcie grzbietowe – to ruch stopy ku górze, w kierunku piszczeli. Wynosi on przeciętnie do ok. 45°. W normalnie funkcjonującej stopie zgięcie grzbietowe hamowane jest napięciem tylnej ściany torebki stawowej oraz mięśni łydek. Ponadto szyjka kości skokowej styka się ostatecznie z brzegiem przednim powierzchni stawowej kości piszczelowej. Jest określane jako „+” plus wartość tego ruchu, np. „+15°” oznacza, że stopa uzyskuje 15° zgięcia grzbietowego. 
  
  
   
• Zgięcie podeszwowe – to ruch stopy w dół w kierunku po­­d­łoża i wynosi on ok. 60°. W normal­nie funkcjonującej stopie zgięcie podeszwowe hamowane jest napięciem przedniej ściany torebki i przednich mięśni goleni. W maksymalnym wychyleniu wyrostek tylny kości ­piętowej opiera się o brzeg tylny powierzchni stawowej kości piszczelowej. Jest określane jako „–” plus wartość tego ruchu, np. „–15°” oznacza, że stopa uzyskuje 15° zgięcia podeszwowego.  
  
  
   
• Inwersja jest ruchem stopy, w którym podeszwa kieruje się do środka wyimaginowanej osi ciała dzielącej je na prawą i lewą połowę. W inwersji cała zewnętrzna krawędź dotyka po­­dłoża i nie zachodzi duży ruch skrętny.
  
  
   
• Ewersja jest ruchem stopy, w którym podeszwa kieruje się od środka na zewnątrz względem wyimaginowanej osi ciała dzielącej je na prawą i lewą połowę. W ewersji cała wewnętrzna krawędź dotyka podłoża i nie zachodzi duży ruch skrętny. 
  
  

Architektura stopy

Architekturę stopy stanowią łuki – łuk poprzeczny i podłużny. Zdrowa stopa nigdy w całości nie przylega do podłoża. Dla właściwego stania istotne są punkty podparcia. Stopa ma trzy główne punkty podparcia, są to: kość piętowa, pierwsza głowa kości śródstopia, piąta głowa kości śródstopia. Te trzy punkty powinny być symetrycznie obciążone w pozycji stojącej. Jeżeli architektura stopy jest zaburzona, mamy do czynienia z płaskostopiem podłużnym (obniżenie łuku przyśrodkowego stopy) lub poprzecznym (obniżenie łuku poprzecznego przedniego stopy). Przyczyny płaskostopia są złożone i wiążą się z upośledzeniem pracy mięśni podtrzymujących łuk stopy, napięciami dynamicznymi i statycznymi stopy, a także z noszeniem niewłaściwego obuwia i nadwagą. Płaskostopie upośledza chodzenie. Staw skokowy łączy goleń ze stopą. Jest on równie złożony jak cała stopa. Składa się z dwóch stawów: skokowego górnego i skokowego dolnego. Staw skokowy górny jest stawem zawiasowym i odpowiada za unoszenie stopy do góry i opuszczanie jej do dołu – zakres ruchu zależy od stanu zdrowia i wieku. Zazwyczaj możemy unieść stopę do góry o kąt 45o, a w dół – o 60o. Staw skokowy dolny łączy kości stopy: skokową, piętową i łódkowatą. Jest stawem jednoosiowym i odpowiada za obracanie stopy. Wszelkie ograniczenia sprawności poszczególnych mięśni stóp znajdują odbicie w stereotypie chodu i biegu. To dlatego, że mogą one znacząco wpływać na konfigurację łańcucha biokinematycznego wprawiającego nogę w ruch. 

Przyczyny i rodzaje wad stóp

Wady stóp u dzieci spowodowane są następstwem istnienia rozbieżności pomiędzy szybkim tempem rozwoju kośćca i znacznie wolniejszym przyrostem masy mięśniowej, a zwłaszcza jej siły. Do tego dochodzą rozmaite przeciążenia spowodowane np. otyłością małych dzieci. Wrodzone wady stóp występują u około 3–4% noworodków. Większość tych wad jest niegroźna, a kształt stóp stanowi wynik ich dopasowania się do małej i niewielkiej przestrzeni wewnątrz macicy – stopa sierpowata i hakowata to najczęstsze przykłady. 

• Stopa sierpowata rozwija się najczęściej na skutek niedoboru miejsca w macicy. Trójpłaszczyznowa manualna terapia opracowana przez Barbarę Zukunft-Huber pozwala na leczenie wad w obrębie stóp już we wczesnej fazie ich rozwoju i opiera się na znajomości ogólnego, fizjologicznego wzorca ruchowego niemowląt. Stopa sierpowata charakteryzuje się przywiedzeniowym ustawieniem przodostopia względem tyłostopia oraz przyśrodkowym odchyleniem w stawach Lisfranca  (staw stępowo-śródstopny). Wada występuje u...