Czy wiesz, że…
Niedosłuch obejmuje następujące stopnie:
POLECAMY
1 Lekki (21–40 dB)
Ten rodzaj niedosłuchu ogranicza, jednak nie uniemożliwia odbioru mowy drogą wyłącznie słuchową. W korzystnych warunkach akustycznych możemy nie zauważyć, że dziecko niedosłyszy. Jednak odbiór informacji będzie łatwiejszy i pełniejszy przy wspomaganiu aparatem słuchowym. Osoby z taką wadą mogą przyswoić mowę drogą naturalną, jednak odbiór jest zniekształcony. Dzieci, u których występuje taki niedosłuch, często są posądzane o obniżony próg koncentracji lub roztargnienie.
2 Umiarkowany (41–70 dB)
Przy takiej wadzie słuchu bez protezy słuchowej dziecko nie odbierze wielu dźwięków i informacji. Niezbędny w tym przypadku będzie aparat słuchowy oraz rehabilitacja. Mowa u dzieci rozwija się z opóźnieniem oraz błędami. Jest to spowodowane niedokładnym słyszeniem niektórych głosek oraz niepoprawnym ich naśladownictwem. Przy takiej wadzie słuchu, o ile zostanie ona wcześnie wykryta i wdrożone będą czynności terapeutyczne, dziecko ma szansę rozwijać się tak jak słyszący rówieśnicy.
3 Znaczny (71–90 dB)
Osoby nim dotknięte bez aparatów słuchowych nie mogą odbierać większości dźwięków. Konieczne jest wspomaganie się innym zmysłem, np. wzrokiem. Dziecko nie rozwija mowy spontanicznie, wymagana jest intensywna rehabilitacja. Niezbędne są odpowiednio dobrane i ustawione protezy słuchowe.
4 Głęboki (powyżej 90 dB)
W tym wypadku bez implantów ślimakowych nie ma szans na rozwinięcie się mowy. Implanty dają największe korzyści słuchowe, jednak często istnieją medyczne przeciwskazania do takiej operacji lub sprzeciw ze strony rodziny – wówczas dziecko zostaje zaopatrzone w aparat słuchowy, który niestety nie wykazuje aż takich korzyści jak implant. Niezależnie jednak od wybranej protezy słuchu niezbędna jest intensywna terapia ukierunkowana interdyscyplinarnie (współpraca różnych terapeutów), aby uzyskać rozwój mowy fonicznej. Obecnie dzięki rozwojowi technologii – gdy u dziecka nie stwierdza się innych zaburzeń, wada słuchu została wykryta bardzo wcześnie i od razu wdrożone zostały protezowanie i rehabilitacja, rodzina dziecka bierze czynny udział w terapii oraz samo dziecko uzyskało dużą korzyść słyszenia w implancie lub aparacie – ma ono szansę rozwinąć mowę jak słyszący rówieśnicy. Niestety w wielu przypadkach nie jest to możliwe.
Terapia słuchu nie obejmuje tylko dzieci z uszkodzonym narządem słuchu. Dotyczy ona także osób z zaburzeniami przetwarzania słuchowego (APD). Jeżeli masz do czynienia z dzieckiem, które:
- często nie reaguje na to, co się do niego mówi,
- ma trudności z lokalizowaniem, różnicowaniem i identyfikacją dźwięków,
- źle słyszy w hałasie,
- wykazuje łatwość w rozpraszaniu swojej uwagi, szczególnie podczas odbioru mowy fonicznej,
- uwidacznia trudności z zapamiętywaniem informacji, nauką pamięciową,
- wykazuje niepowodzenia w nauce czytania,
- myli wyrazy brzmiące podobnie,
- ma trudności z rozumieniem poleceń, szczególnie złożonych, dłuższych,
- wykazuje trudności z planowaniem własnych działań,
a iloraz inteligencji oraz wyniki badań słuchu są w normie, może to świadczyć właśnie o zaburzeniu przetwarzania słuchowego. Dzieci te są często uważane za roztargnione, nieuważne, a nawet niegrzeczne! Brak odpowiedniej diagnozy może przyczynić się do nasilenia się problemów z nauką, funkcjonowaniem oraz emocjami. W przypadku APD przyczyną trudności ze słyszeniem i rozumieniem jest nie wada w obrębie narządu słuchu, a specyficzne trudności z przetwarzaniem informacji słuchowej w ośrodkowym układzie nerwowym.
Warto zapamiętać
Jeżeli Ty albo rodzice zauważacie objawy mogące sugerować wadę słuchu lub inne specyficzne trudności, nie czekaj z działaniem! Doradź, aby dziecko jak najszybciej zostało poddane badaniom słuchu. Wada słuchu może bowiem powstać w każdym okresie życia. Jeżeli badania jej nie wykażą, należy dalej szukać przyczyn trudności u dziecka i pogłębić diagnozę!
Terapia
W zależności od wieku dziecka i etapu rozwoju słuchowego, na jakim znajduje się dziecko, terapię można podzielić na następujące etapy:
Wykrywanie (czyli detekcja) dźwięków, co oznacza ćwiczenie zauważania dźwięku lub jego braku w otoczeniu. Rozwijamy tu umiejętność słuchania, reakcji na dźwięk, rozpoznawania początku i końca dźwięku czy ilości dźwięków.
Różnicowanie (dyskryminacja) dźwięków – ćwiczymy umiejętność zauważania różnic i podobieństw pomiędzy dźwiękami: natężenia (głośny–cichy), częstotliwości (wysoki–niski), czasu trwania (długi–krótki).
Rozpoznawanie (identyfikacja) dźwięków – oznacza wskazywanie źródła dźwięku. Rozwijamy tutaj umiejętność dopasowania dźwięku do przedmiotu, zwierzęcia lub osoby, która go wydała.
Rozumienie mowy – najtrudniejszy z etapów, w którym wykorzystywane są ćwiczenia związane z rozumieniem pojęć (jedno-, dwu-, kilkusylabowych), poleceń, zagadek, rebusów słownych itp. Dodatkowo niezbędne jest ćwiczenie uwagi, pamięci słuchowej (niewerbalnej oraz werbalnej) oraz rytmów.
Ćwiczenia i zabawy usprawniające słuch
Poniżej przedstawiam przykładowe zabawy i ćwiczenia pomocne w terapii słuchu. Celowo nie dzielę ich ze względu na wiek – terapeuta sam wybiera daną aktywność w stosunku do konkretnego dziecka w zależności od jego wieku, ale i możliwości. Każdą zabawę można dowolnie dostosować do swojego pacjenta.
| Uwaga! Każdą zabawę należy najpierw wykonać razem z dzieckiem, aby mieć pewność, że zrozumiało zasadę. W przypadku malutkich dzieci niektóre ćwiczenia przeprowadzamy, trzymając je na rękach lub realizując czynności ich rękami. |
1 Stajemy za dzieckiem w pewnej odległości (którą można zmniejszać lub zwiększać) i potrząsamy grzechotką/butelką z grochem/dzwonkiem/szeleszczącym przedmiotem itp. Obserwujemy reakcję dziecka – czy odwróci głowę, szukając źródła dźwięku. Jeśli nie, nakierowujemy jego uwagę na dany odgłos, mówiąc: „Słuchaj. Słyszysz? Ooo, ja słyszę. A Ty?”.
2 Dziecko trzyma woreczek/piłeczkę. Stajemy za nim, odczekujemy chwilę, w trakcie której pacjent uważnie nasłuchuje. Uderzamy w bębenek (jeśli nie mamy bębenka, to może być pokrywa od pudełka, książka itp.). Gdy dziecko usłyszy dźwięk, rzuca woreczkiem w wyznaczone miejsce.
3 Ta sama czynność co w poprzednim zadaniu, jednak dziecko wysłuchuje ilości dźwięków. Następnie rzuca woreczkiem na odpowiednią liczbę/ilość kropek, które są narysowane na kartce, pod którą jest obrazek, lub na...
