Test funkcji sensomotorycznych u niemowląt

Pierwsze 3 lata życia człowieka niosą ze sobą największy i najbardziej spektakularny rozwój psychofizyczny. Oddziaływania natury fizycznej i psychicznej z tego okresu zostają zarejestrowane, przetworzone i wykorzystane podczas całego życia człowieka. Jakiekolwiek nieprawidłowości w pracy centralnego układu nerwowego lub inne zaburzenia czy choroby w sposób dotkliwy modyfikują środowisko odbierania, przetwarzania i adekwatnej odpowiedzi sensorycznej dziecka, wskutek czego wzmacniane są nieprawidłowe sygnały i zapamiętywane wadliwe kody pogłębiające spektrum nieprawidłowości psychofizycznych rozwijającego się organizmu. Dlatego tak istotne jest jak najszybsze zaobserwowanie zaburzeń, a następnie – jeśli wystąpi taka konieczność – podjęcie działań terapeutycznych mających na celu torowanie prawidłowych reakcji sensorycznych, fizycznych oraz psychicznych. 

Większość dostępnych i spopularyzowanych narzędzi diagnostycznych z zakresu integracji sensorycznej jest przeznaczonych dla dzieci od 4 r.ż. Niewiele jest takich, które zjawisko nieprawidłowo funkcjonujących zmysłów badają wcześniej. Jednym z takich testów, który pozwala przyjrzeć się funkcjonowaniu zmysłów, jest kwestionariusz TSFI (Test of Sensory Functions in Infants) z 1995 r., którego autorami są Georgia A. DeGangi, Stanley I. Greenspan. Przeznaczony jest do badania dzieci w wieku od 4 do 18 miesięcy i zaprojektowany jako narzędzie badawcze oraz kliniczne. Ocenia poziom integracji informacji sensorycznych kształtujących centralny układ nerwowy. Przeznaczony jest szczególnie do obserwacji niemowląt z zaburzeniami regulacyjnymi, opóźnieniem rozwojowym oraz zagrożonych nieprawidłowościami w zakresie uczenia się i przetwarzania sensorycznego. Twórcy kwestionariusza zalecają stosowanie TSFI w połączeniu z innymi testami rozwojowymi w celu uzyskania ogólnego wskaźnika funkcjonowania dziecka w przedmiotowym okresie życia. Autorzy wnikliwie zbadali układy: proprioceptywny, dotykowy oraz przedsionkowy, na których to fundamentach rozwijają się i doskonalą pozostałe zmysły. Są to układy odpowiedzialne w dużej mierze za sprawnie funkcjonujący rozwój motoryczny, emocjonalny, intelektualny człowieka. Szczególnie u niemowlęcia proces przyjmowania, rozpoznawania, segregowania, porównywania, scalania i interpretowania informacji dochodzących z wnętrza ciała i otaczającego go świata jest wyraźny. Właśnie w tym wieku dziecka terapeuta SI może swoim wprawnym okiem zaobserwować owe zjawiska i adekwatnie zareagować, wspierając ten rozwój. Pierwotnie kwestionariusz składał się 44 pozycji, które finalnie przybrały kształt 24-punktowego testu zgrupowanego w 5 obszarach (tabela 1).

Autorzy dokonali wyboru obserwowanych domen na podstawie pracy i publikacji J. Ayres, jako tych, które odgrywają najbardziej istotną rolę w rozwoju sensomotorycznym niemowlęcia. 

W pierwotnej wersji testu znalazły się również próby badające zmysły: węchu, smaku i lekkiego dotyku, jednak w dalszych etapach postępowania kwalifikującego test pozycje badające owe obszary zostały usunięte. 

Wskazówki do wykonania testu TSFI

• Badanie powinno być wykonane podczas jednego spotkania w czasie do 20 minut.
• Dziecko powinno być zaznajomione z osobą i dotykiem badacza, tak aby reakcje socjalne nie wyparły pozostałych. Dlatego istotne jest podczas spotkania nawiązanie kontaktu i pozyskanie zaufania w konstelacji terapeuta–rodzice–dziecko. 
• W celu zapewnienia wiarygodności i miarodajności wyników egzaminator powinien zapoznać się z procedurami przeprowadzania testu i kryteriami punktacji przed ich wykonaniem. Zaleca się około 2 godzin praktyki w stosowaniu procedur administracyjnych opisanych szczegółowo przez autorów kwestionariusza. 
• W ramach przygotowania do testu należy przygotować niemowlę: zdjęć skarpety, odsłonić jego nogi i przedramiona oraz brzuch. 
• Zaleca...