Test funkcji sensomotorycznych u niemowląt

Pierwsze 3 lata życia człowieka niosą ze sobą największy i najbardziej spektakularny rozwój psychofizyczny. Oddziaływania natury fizycznej i psychicznej z tego okresu zostają zarejestrowane, przetworzone i wykorzystane podczas całego życia człowieka. Jakiekolwiek nieprawidłowości w pracy centralnego układu nerwowego lub inne zaburzenia czy choroby w sposób dotkliwy modyfikują środowisko odbierania, przetwarzania i adekwatnej odpowiedzi sensorycznej dziecka, wskutek czego wzmacniane są nieprawidłowe sygnały i zapamiętywane wadliwe kody pogłębiające spektrum nieprawidłowości psychofizycznych rozwijającego się organizmu. Dlatego tak istotne jest jak najszybsze zaobserwowanie zaburzeń, a następnie – jeśli wystąpi taka konieczność – podjęcie działań terapeutycznych mających na celu torowanie prawidłowych reakcji sensorycznych, fizycznych oraz psychicznych. 

Większość dostępnych i spopularyzowanych narzędzi diagnostycznych z zakresu integracji sensorycznej jest przeznaczonych dla dzieci od 4 r.ż. Niewiele jest takich, które zjawisko nieprawidłowo funkcjonujących zmysłów badają wcześniej. Jednym z takich testów, który pozwala przyjrzeć się funkcjonowaniu zmysłów, jest kwestionariusz TSFI (Test of Sensory Functions in Infants) z 1995 r., którego autorami są Georgia A. DeGangi, Stanley I. Greenspan. Przeznaczony jest do badania dzieci w wieku od 4 do 18 miesięcy i zaprojektowany jako narzędzie badawcze oraz kliniczne. Ocenia poziom integracji informacji sensorycznych kształtujących centralny układ nerwowy. Przeznaczony jest szczególnie do obserwacji niemowląt z zaburzeniami regulacyjnymi, opóźnieniem rozwojowym oraz zagrożonych nieprawidłowościami w zakresie uczenia się i przetwarzania sensorycznego. Twórcy kwestionariusza zalecają stosowanie TSFI w połączeniu z innymi testami rozwojowymi w celu uzyskania ogólnego wskaźnika funkcjonowania dziecka w przedmiotowym okresie życia. Autorzy wnikliwie zbadali układy: proprioceptywny, dotykowy oraz przedsionkowy, na których to fundamentach rozwijają się i doskonalą pozostałe zmysły. Są to układy odpowiedzialne w dużej mierze za sprawnie funkcjonujący rozwój motoryczny, emocjonalny, intelektualny człowieka. Szczególnie u niemowlęcia proces przyjmowania, rozpoznawania, segregowania, porównywania, scalania i interpretowania informacji dochodzących z wnętrza ciała i otaczającego go świata jest wyraźny. Właśnie w tym wieku dziecka terapeuta SI może swoim wprawnym okiem zaobserwować owe zjawiska i adekwatnie zareagować, wspierając ten rozwój. Pierwotnie kwestionariusz składał się 44 pozycji, które finalnie przybrały kształt 24-punktowego testu zgrupowanego w 5 obszarach (tabela 1).

Autorzy dokonali wyboru obserwowanych domen na podstawie pracy i publikacji J. Ayres, jako tych, które odgrywają najbardziej istotną rolę w rozwoju sensomotorycznym niemowlęcia. 

W pierwotnej wersji testu znalazły się również próby badające zmysły: węchu, smaku i lekkiego dotyku, jednak w dalszych etapach postępowania kwalifikującego test pozycje badające owe obszary zostały usunięte. 

Wskazówki do wykonania testu TSFI

• Badanie powinno być wykonane podczas jednego spotkania w czasie do 20 minut.
• Dziecko powinno być zaznajomione z osobą i dotykiem badacza, tak aby reakcje socjalne nie wyparły pozostałych. Dlatego istotne jest podczas spotkania nawiązanie kontaktu i pozyskanie zaufania w konstelacji terapeuta–rodzice–dziecko. 
• W celu zapewnienia wiarygodności i miarodajności wyników egzaminator powinien zapoznać się z procedurami przeprowadzania testu i kryteriami punktacji przed ich wykonaniem. Zaleca się około 2 godzin praktyki w stosowaniu procedur administracyjnych opisanych szczegółowo przez autorów kwestionariusza. 
• W ramach przygotowania do testu należy przygotować niemowlę: zdjęć skarpety, odsłonić jego nogi i przedramiona oraz brzuch. 
• Zaleca się przygotowanie sprzętu niezbędnego do wykonania testu. W tym celu powinny być przygotowane: jedna kolorowa tasiemka samoprzylepna, futrzana rękawica, piszcząca zabawka jeżozwierza, biała kartka papieru, taśma lub włóczka do zawijania wokół nadgarstków, pomarańczowa piłka tenisowa oraz pacynka. Biorąc pod uwagę fakt, że niemowlę szybko się rozprasza, rekomenduje się trzymanie akcesoriów do badania w nieprzeźroczystym pudełku.
• Test można wykonać zarówno w warunkach gabinetowych, jak również domowych, przy czym otoczenie powinno być odpowiednio przygotowane (spokojne, przyjazne, nierozpraszające).
• Należy wziąć pod uwagę rytm okołodobowy dziecka, tak aby wykonanie testu nie przypadło na okres, w którym dziecko zazwyczaj śpi lub m...