Terapia poprzez kontakt z naturą
Hortiterapia, znana również pod nazwą hortikuloterapia, terapia ogrodnicza lub ogrodoterapia, stanowi uzupełnienie konwencjonalnej rehabilitacji i terapii. Metoda ta wykorzystuje bezpośredni kontakt człowieka z naturą i żywą roślinnością. Obejmuje również aktywności związane z florystyką, arteterapią, wycieczkami i pobudzaniem wszystkich zmysłów.
Podczas ogrodoterapii możliwe jest realizowanie wielu celów terapeutycznych, m.in. wspieranie rozwoju fizycznego, poznawczego oraz społecznego uczestników, wspomaganie rehabilitacji, uwrażliwianie na piękno przyrody i estetykę otoczenia, rozwijanie zainteresowań i wiedzy, wzbogacanie słownictwa, usprawnianie narządów zmysłów, rozwijanie zdolności manualnych oraz strategii radzenia sobie ze stresem.
Terapia ogrodnicza może odbywać się w sposób bierny oraz czynny. W formie biernej uczestnicy zajęć skupiają się na doznaniach sensorycznych płynących z kontaktu z naturą. Dzięki przebywaniu w ogrodzie, obserwacji roślinności i prac ogrodowych wykonywanych przez inne osoby mogą poczuć się częścią natury i społeczności. Czynna hortiterapia polega natomiast na aktywnym kontakcie z roślinami, zajmowaniu się pracami ogrodniczymi oraz tworzeniu prac z wykorzystaniem świeżych lub suchych roślin, np. kolaży, obrazów, zielników.
Formą kontaktu z naturą, o której również warto wspomnieć, są kąpiele leśne. Polegają one na powolnym, relaksującym spacerze pośród drzew i odbieraniu bodźców wszystkimi zmysłami. Aktywność ta ma na celu wyostrzenie zmysłów, wyciszenie organizmu i pozbycie się napięć oraz stresu. Kąpiele leśne są bliską rodziną hortiterapii i zyskują coraz większą popularność.
POLECAMY
Hortiterapia w procesie rehabilitacji
Ogród jest miejscem, w którym może odbywać się m.in. terapia zajęciowa, arteterapia, terapia ruchem, trening oddechowy, relaksacja, choreoterapia, ergoterapia lub psychoedukacja. Duża przestrzeń daje możliwość tworzenia torów przeszkód, które szczególnie dla dzieci i młodzieży są atrakcyjną formą zabawy i aktywności fizycznej. Ogród umożliwia wykonywanie różnorodnych ćwiczeń indywidualnych oraz uczestniczenie w grach i sportach zespołowych.
Hortiterapia wykorzystywana jest w pracy z bardzo szeroką grupą klientów/pacjentów, w tym z osobami w spektrum autyzmu, którym towarzyszą m.in. zaburzenia sensoryczne, psychiczne i fizyczne, stres, przemęczenie lub trudności ze skupieniem uwagi i nauką. Specjaliści, którzy prowadzą terapię ogrodem, mogą dopasować zajęcia, aktywności, a nawet poszczególne elementy czynności do możliwości i potrzeb uczestnika.
Hortiterapia umożliwia usprawnianie motoryki dużej poprzez ćwiczenia fizyczne, przemieszczanie się po ogrodzie, prace w ogrodzie i spacery. W celu doskonalenia motoryki małej można zastosować drobne czynności ogrodnicze, tworzenie bukietów z żywych, suszonych lub sztucznych kwiatów, przygotowywanie potraw z roślin wyhodowanych w ogrodzie lub zajęcia artystyczne inspirowane naturą.
Przebywanie na świeżym powietrzu i praca z roślinnością stwarzają warunki do budowania pozytywnych relacji międzyludzkich. Wspólne sadzenie roślin, dbanie o ich wzrost, a następnie zbieranie plonów buduje odpowiedzialność grupową. Kontakt z roślinami uczy odpowiedzialności, cierpliwości i systematyczności. Natura może być również miejscem spotkań integracyjnych i zajęć grupowych, takich jak budowanie szałasów, tworzenie i rozpalanie ogniska, rozpalanie grilla, eksploracja lasów i parków czy zbieranie grzybów.
W badaniach wykazano, że kontakt z naturą pozytywnie wpływa na rozwój psychiczny i społeczny dzieci oraz młodzieży. Mogą one w bezpiecznych i swobodnych warunkach rozwijać komunikację werbalną, poczucie własnej wartości i odpowiedzialności za powierzone im rośliny, wiedzę z zakresu botaniki, kreatywność, wyobraźnię, obowiązkowość i rzetelność. Zwiększają również swoją ciekawość świata, motywację do działania i umiejętność budowania relacji z rówieśnikami. U młodzieży kontakt z ogrodem kształtuje samodyscyplinę, odpowiedzialność, zachowania opiekuńcze oraz potrzebę bardziej rozważnego zachowania. Ogrodoterapia daje możliwość odreagowania emocji i stresu. Młode osoby wyciszają się i kształtują swoją stabilność emocjonalną. Praca w ogrodzie, ćwiczenia na świeżym powietrzu i spacery skutecznie poprawiają ogólną sprawność fizyczną oraz samopoczucie. Zwiększają również zdolności poznawcze, uwagę, pamięć, koncentrację, umiejętność kojarzenia i rozwiązywania problemów.
Zaburzenia integracji sensorycznej a hortiterapia
W literaturze można znaleźć informacje wręcz o konieczności zapewnienia kontaktu z naturą osobom w spektrum autyzmu, ponieważ kontakt ten wspiera radzenie sobie z wrażliwym i podatnym na przeciążenia układem nerwowym.
Wiele osób w spektrum autyzmu doświadcza nadwrażliwości lub podwrażliwości sensorycznej w zakresie smaku, słuchu, wzroku, węchu, dotyku, czucia ciała lub równowagi. O nadwrażliwości sensorycznej można mówić, gdy dana osoba odczuwa bodźce płynące ze zmysłów intensywniej niż przeciętny człowiek, np. zwykłe dźwięki stają się zbyt głośne, przytulenie sprawia dyskomfort lub ból, światło przeciętnej żarówki staje się oślepiające, zapachy powodują mdłości lub odruch wymiotny. Osoba, u której występuje podwrażliwość sensoryczna, reaguje na bodźce z niewystarczającą intensywnością. Oznacza to, iż konieczne są mocniejsze, dłuższe i częstsze bodźce, aby osoba na nie zareagowała, np. mocne przytulenie, przebywanie w głośnych miejscach, wzmożona potrzeba ruchu, wpatrywanie się w światło lub płomienie świecy. Zarówno nadwrażliwość, jak i podwrażliwość mogą dotyczyć jednego ze zmysłów lub kilku naraz.
Pobudzenie zmysłu dotyku podczas hortiterapii możliwe jest dzięki wykorzystaniu zróżnicowanych materiałów siedzisk lub murków w ogrodach. Owoce różnych gatunków drzew mogą być umieszczane w łatwo dostępnych ekspozycjach i wykorzystywane do stymulacji dłoni lub stóp. Ogród dostarcza również wrażeń węchowych. Olejki eteryczne zawarte w roślinach wykazują działanie terapeutyczne, uspokajające lub pobudzające. Warto też zwrócić uwagę, że zapachy nie są związane tylko z kwiatami. Uczestnicy zajęć mogą doświadczać zapachu mokrej ziemi po deszczu, skoszonej trawy, rozpalonego i gaszonego ogniska czy grabionych liści. Zmysł smaku może być pobudzany poprzez smakowanie owoców i warzyw wyhodowanych przez osoby opiekujące się ogrodem. Każda pora roku zapewnia również stymulację wzroku i słuchu: pierwsze wiosenne kwiaty, kwitnące drzewa, śpiewające ptaki, kolorowe liście, szumiący wiatr, biały śnieg skrzypiący pod butami.
Osobom, u których występuje nadwrażliwość sensoryczna, przebywanie na łonie natury daje możliwość zminimalizowania wielu bodźców występujących w mieście i innych miejscach, w których przebywają na co dzień. Kontakt z naturą może również zwiększyć tolerancję na niektóre bodźce. Natomiast osobom podwrażliwym przebywanie na świeżym powietrzu daje szansę na dostymulowanie zmysłów oraz wyładowanie nagromadzonych emocji i frustracji.
Organizując ogrodoterapię dla osób w spektrum autyzmu, należy zwrócić uwagę na to, aby zajęcia odbywały się w spokojnej i oddalonej od ulicznego hałasu okolicy. Najlepszym rozwiązaniem byłoby wybranie ogrodzonego terenu, w którym znajdzie się cień dla osób nadwrażliwych oraz miejsce do odpoczynku. Należy zapewnić uczestnikom możliwość zaspokojenia odmiennych potrzeb sensorycznych oraz swobodnego i niewymuszonego kontaktu z innymi ludźmi.
Ogród terapeutyczny – co powinno się w nim znaleźć?
Planując stworzenie ogrodu terapeutycznego, warto przede wszystkim zwrócić uwagę na potrzeby osób, które będę z niego korzystać. Należy zapewnić przestrzeń, która umożliwia specjalistom realizowanie zarówno zajęć czynnych, jak i biernych. Ogród powinien być fu...
Dalsza część jest dostępna dla użytkowników z wykupionym planem
