U dzieci z zaburzeniami neurorozwojowymi zauważa się nieprawidłowości w procesie mielinizacji, czyli zwiększania grubości osłonki mielinowej włókien nerwowych. Terapia prowadzona zgodnie z etapami dojrzewania mózgu, sprzyja jego usprawnieniu, co poprawia aktywność neuronów. Wykorzystuje się tu mechanizm pozostawiania śladów pamięciowych poprzez powtarzalność sygnałów, która ma miejsce podczas ćwiczeń wykonywanych w trakcie terapii. Rozumiejąc wpływ tego procesu na nabywanie wiedzy i umiejętności, podczas opracowywania programów terapeutycznych należy założyć, że dzieci doświadczające tego typu zaburzeń, np. w spektrum autyzmu, zachowują się tak, jakby miały zaburzenia słuchu, wzroku, węchu, równowagi, dotyku czy smaku.
Odkrycia neurobiologów są bardzo istotne dla terapeutów, gdyż powodują one układanie działań terapeutycznych w sekwencje aktywności mających rzeczywiste znaczenie. I tak np. wąchanie owoców czy warzyw musi być połączone z odczuwaniem ich smaku, faktury, dostrzeżeniem koloru i usłyszeniem nazwy. Na koniec powinna jeszcze nastąpić nauka wykorzystania ich do celów kulinarnych.
Inną ważną naukową podstawą terapii neurobiologicznej jest istnienie tzw. neuronów lustrzanych, powodujących uruchamianie własnego programu działania na podstawie obserwacji aktywności drugiego człowieka. Co ciekawe, neurony lustrzane odpowiedzialne za motorykę są usytuowane w tej części kory mózgowej, w której znajdują się pola odpowiedzialne za mowę. Dlatego też ogólną zasadą prowadzenia terapii dzieci z zaburzeniami neurorozwojowymi jest łączenie aktywności fizycznej z werbalną.
Z uwagi na to, że niezwykle istotne jest pobudzanie lewej półkuli mózgu, podczas ćwiczeń wszystkie komunikaty powinny być wypowiadane do prawego ucha. A zatem siadanie po prawej stronie dziecka będzie praktycznym i efektywnym rozwiązaniem.
Zrozumienie procesu rozwoju i sposobu funkcjonowania mózgu wraz z układem nerwowym pozwoliło sformułować zasady terapii neurobiologicznej obejmującej ćwiczenia następujących obszarów:
- słuchowego,
- wzrokowego,
- węchowego, smakowego i dotykowego,
- lewej półkuli mózgu,
- zachowań społecznych,
- motorycznego,
- pamięciowego,
- kategoryzacji i myślenia przyczynowo-skutkowego,
- systemu językowego.
Równoległe rozwijanie wszystkich sfer stanowi duże wyzwanie zarówno dla terapeuty, jak i dziecka, co sprawia, że początki terapii są trudne. Dzieci doświadczające różnych trudności buntują się podczas wykonywania ćwiczeń sprawiających im trudność. Jest to naturalna reakcja, podobna do tej, jaką prezentują dzieci bez zaburzeń, kiedy chcą wymusić np. kupno nowej zabawki. I tak jak rodzice wykazują się stanowczą odmową, nie ulegając owej presji, tak i w przypadku konieczności wykonywania ćwiczeń należy wykazać się konsekwentną postawą.
Każde ćwiczenie powinno być zaplanowane tak, aby wykorzystywało mechanizm naśladownictwa, którego brak jest np. u dzieci w spektrum autyzmu. Należy jednak pamiętać, aby naśladowanie umieszczone było w kontekście rzeczywistych czynności społecznych.
Ogólne zasady prowadzenia terapii neurobiologicznej
- Przygotowanie programu terapeutycznego musi być poprzedzone diagnozą wszystkich funkcji poznawczych.
- Ćwiczenia stymulujące rozwój muszą mieć odniesienie do realnych możliwości i umiejętności dziecka.
- Dziecko kształtuje i rozwija swoje umiejętności poprzez działanie, a nie bierne przyswajanie.
- Zbyt łatwe lub zbyt trudne zadania nie mają wartości terapeutycznej.
- Wszystkie zadania dziecko wykonuje swoją dominującą ręką.
Terapia słuchu
Percepcja słuchowa to mechanizm służący rozpoznaniu obiektów znajdujących się w otoczeniu na podstawie wydawanych przez nie dźwięków. Słuchanie oznacza skierowanie na nie uwagi, a słyszenie to umiejętność interpretowania tych dźwięków, czyli rozumienia ich znaczenia.
W przypadku dzieci w spektrum autyzmu problemy z odbiorem i przetwarzaniem bodźców słuchowych z otoczenia sprawiają, że informacje odbierane są fragmentarycznie. Konsekwencją tego są zaburzenia rozwoju mowy, koncentracji i uwagi, powielanie schematów, stereotypie oraz problemy z interakcją społeczną. Ze względu na to, że człowiek najpierw uczy się słuchać, a potem słyszeć dźwięki, należy pamiętać o właściwej kolejności ćwiczeń. Kiedy dziecko nauczy się identyfikować, rozpoznawać i różnicować dźwięki niewerbalne, można przejść do ćwiczeń słuchania mowy, a potem słyszenia. Jeśli dziecko ma kłopoty z utrzymaniem uwagi pod wpływem innych dźwięków płynących z otoczenia, należy zakryć mu lewe ucho.
Kolejność wykonywania ćwiczeń słuchowych powinna być następująca:
- Ćwiczenia dźwięków niewerbalnych – naśladowanie wydawania dźwięków, lokalizacja dźwięku w przestrzeni, rozpoznawanie i zapamiętywanie dźwięku, różnicowanie dźwięku, połączenie dźwięku z innymi bodźcami, naśladowanie sekwencji dźwięków.
- Ćwiczenia słuchowe – symultaniczne. Na początku słuchanie nagranych samogłosek i wykrzyknień. Ważne jest użycie słuchawek, aby wyeliminować zewnętrzne zakłócenia. Ćwiczenia powinny trwać od 15 do 20 minut dziennie w 2 lub 3 sesjach. Dźwięki zawsze muszą mieć realne znaczenie, tak by mowa niosła ze sobą opis rzeczywistości.
- Ćwiczenia słuchowe – symultaniczno-sekwencyjne. Zgodnie z zasadami symultaniczno-sekwencyjnej metody nauki czytania, ćwiczenia należy rozpoczynać od słuchania i powtarzania sylab zakończonych samogłoską, np. PA, PO, PU, PÓ, PE, Pi, PY, co wymusza aktywność w lewej półkuli mózgu. Jest to o tyle istotne, że słuchanie, przetwarzanie i zapamiętywanie, a potem odtwarzanie zdań wymaga sekwencyjnego, lewopółkulowego przetwarzania informacji.
Terapia wzroku
Powszechnie wiadomo, że dzieci z zaburzeniami w spektrum autyzmu mają trudności z patrzeniem w oczy drugiej osobie. Tymczasem umiejętność ta jest warunkiem uczenia się języka, gdyż dzięki niej człowiek uczy się rozpoznawać stany emocjonalne innych i rozumieć ich przekaz językowy.
Podczas uczenia nawiązywania kontaktu wzrokowego należy przede wszystkim wykorzystać umiejętność podążania wzrokiem za poruszającymi się przedmiotami. Jednym z przykładów takiego ćwiczenia jest to, kiedy terapeuta podnosi swój palec wskazujący i kilkakrotnie szybkim ruchem dotyka swoich ust, sprawdzając, czy wzrok dziecka podąża za palcem.
Ważną częścią terapii wzroku będzie rozszerzanie pola widzenia ze względu na konieczność zwiększania poziomu trudności w innych obszarach poznawczych. Jakkolwiek ćwiczenia te wymagają częściowej kontroli wzrokowej wykonywanych działań, to jednak efektem końcowym musi być uzyskanie precyzyjnej kontroli
wzrokowej czynności innych osób oraz własnych, co ma na celu dostrzeżenie skutków swoich działań. Jest to podstawowy warunek przyszłego uczenia się przez instru...
Dalsza część jest dostępna dla użytkowników z wykupionym planem
