Efektywna regulacja jako klucz do sukcesu w terapii SI

W tym kontekście warto spojrzeć na zagadnienie odpoczynku z punktu widzenia pracy nad układami sensorycznymi. Osoby zainteresowane tematyką SI wiedzą, jak duży wpływ na funkcjonowanie dziecka mają prawidłowo zorganizowane i przetwarzane bodźce zmysłowe, a także jak ważne jest rozwijanie umiejętności samoregulacji. Punktem wyjścia niniejszego artykułu jest założenie, że systematyczny trening sensoryczny nie tylko wspiera rozwój poznawczy i motoryczny, ale przede wszystkim może realnie przełożyć się na wzrost kompetencji dziecka w zakresie dbania o własną regenerację i odpoczynek.
Hipoteza ta bazuje na obserwacji, że dzieci, które lepiej rozumieją sygnały płynące z własnego ciała, szybciej rozpoznają objawy zmęczenia i są świadome dostępnych im narzędzi relaksacyjnych, znacznie łatwiej odnajdują stan równowagi. Tym samym trening sensoryczny staje się nie tylko elementem terapii, lecz także cennym fundamentem świadomego, zdrowego funkcjonowania każdego dziecka.

Czynniki wpływające na jakość odpoczynku u dzieci

Przykład Antka – codzienność rodziny z 7-letnim chłopcem
Żeby lepiej zrozumieć, jak różne czynniki wpływają na możliwość regeneracji u dzieci, przyjrzyjmy się Antkowi – 7-letniemu uczniowi pierwszej klasy podstawowej. Antek na co dzień mieszka z rodzicami w mieście, chodzi do szkoły pełnej bodźców wizualnych i dźwiękowych, a po lekcjach uczęszcza na zajęcia dodatkowe: piłkę nożną we wtorki i język angielski w czwartki.

Układ nerwowy jako centrum odpoczynku

Układ nerwowy Antka musi przez cały dzień radzić sobie z ogromną liczbą sygnałów. W czasie snu jego mózg przechodzi przez kluczowe procesy regeneracyjne – odbudowuje neuroprzekaźniki, porządkuje informacje zdobyte w szkole i przygotowuje się na kolejny dzień. Jednak gdy sen jest zakłócony lub niedostateczny, co może się zdarzyć, gdy Antek wraca późno z zajęć i nie ma czasu na odpowiednie wyciszenie, te procesy są niepełne. Rodzice zauważają wtedy, że chłopiec jest bardziej zapominalski, ma problemy z koncentracją na odrabianiu lekcji lub łatwiej wpada w konflikty z rodzeństwem.

Stres i jego wpływ na regenerację

Stres w życiu Antka może pojawiać się w różnych momentach: gdy w szkole ma kartkówkę z matematyki, kiedy musi stanąć przed klasą i powiedzieć wiersz albo gdy na treningu piłki nie udaje mu się strzelić gola i czuje się gorszy od kolegów. Przewlekły stres prowadzi do obniżenia odporności, problemów z samoregulacją i zaburzeń rytmu snu i czuwania. Jeśli Antek nie ma sposobu na odreagowanie tych napięć, jego organizm nie może w pełni się zregenerować, nawet gdy wydaje się, że śpi odpowiednią liczbę godzin. 

Napięcie mięśniowe jako bariera odpoczynku

W szkole Antek musi przez długie godziny siedzieć w ławce, często w nieprawidłowej pozycji, co może prowadzić do napięcia mięśniowego. Po powrocie do domu, zamiast ruchu na świeżym powietrzu, nierzadko sięga po tablet lub ogląda telewizję – to dodatkowo zwiększa napięcie w mięśniach karku i ramion. Gdy mięśnie są spięte, ciało nie może w pełni się zrelaksować podczas odpoczynku. Rodzice mogą zauważyć, że Antek kręci się w łóżku, budzi się w nocy lub budzi się zmęczony, mimo że spał całą noc. 

Przebodźcowanie jako przeszkoda w wyciszeniu

Codzienność Antka obfituje w bodźce: hałas w klasie, jasne światło neonówek, kolorowe plakaty na ścianach, dźwięki z korytarza, rozmowy kolegów podczas przerwy. Po szkole czekają go ek­­rany – telefon mamy w samochodzie w drodze na trening, telewizor podczas obiadu, tablet przed snem. Układ nerwowy chłopca musi przetworzyć więcej bodźców, niż jest w stanie, co prowadzi do przebodźcowania. Objawy można dostrzec w nadmiernym pobudzeniu po powrocie ze szkoły, trudnościach z zasypianiem czy nadmiernej drażliwości podczas wieczornych czynności.

Znaczenie regeneracji dla rozwoju psychofizycznego

Kiedy wszystkie te czynniki działają jednocześnie, układ nerwowy Antka jest przeciążony, ciało spięte, a stres się kumuluje – trudno mu osiągnąć stan głębokiej regeneracji. To ma bezpośrednie przełożenie na jego codzienne funkcjonowanie: trudniej mu się koncentrować na lekcjach, szybciej się denerwuje podczas odrabiania zadań domowych, częściej choruje na infekcje, a w relacjach z rodzicami i kolegami bywa bardziej konfliktowy. 
Regularna, jakościowa regeneracja jest fundamentem prawidłowego rozwoju psychofizycznego dziecka. W czasie odpoczynku organizm wytwarza hormon wzrostu, mózg konsoliduje pamięć, a układ odpornościowy się wzmacnia. Dzieci, które potrafią skutecznie się regenerować, lepiej radzą sobie ze stresem, są bardziej kreatywne, mają lepszą koncentrację i osiągają lepsze wyniki w nauce. 
Przykład Antka pokazuje, jak ważne jest rozpoznanie tych wzajemnie powiązanych czynników i świadome tworzenie warunków sprzyjających regeneracji – nie tylko przez zapewnienie odpowiedniej liczby godzin snu, ale także przez redukowanie stresorów, wspieranie rel...