Glimmery i stresory- co musi o nich wiedzieć terapeuta?

Glimmery i stresory 

Aby lepiej zrozumieć funkcjonowanie dziecka z trudnościami sensorycznymi, można na to spojrzeć przez pryzmat stresorów i glimmerów. Stresory to bodźce wywołujące negatywne reakcje, takie jak dyskomfort czy niepokój. Glimmery natomiast to bodźce przynoszące ulgę i pozytywne emocje, jak delikatna muzyka czy przyjemne zapachy. Kluczowe jest rozpoznanie tych bodźców, aby dostosować otoczenie do indywidualnych potrzeb dziecka. Praca nad minimalizowaniem stresorów i wzmacnianiem glimmerów może znacząco poprawić komfort dziecka. 

Identyfikacja stresorów

Stresory są bodźcami, które mogą wywoływać dyskomfort. Typowe stresory to hałas, intensywne światło oraz nieprzyjemne tekstury. Ich identyfikacja wymaga obserwacji i analizy zachowań dziecka w różnych sytuacjach. Rodzice i terapeuci mogą prowadzić dzienniki obserwacyjne oraz korzystać z narzędzi, takich jak kwestionariusze sensoryczne. 

Rozpoznawanie glimmerów 

Glimmery to małe, subtelne momenty, które sygnalizują naszemu układowi nerwowemu poczucie bezpieczeństwa, spokoju i połączenia. Koncepcja ta została wprowadzona przez Deb Danę – specjalistkę w dziedzinie teorii poliwagalnej, która bada rolę nerwu błędnego w regulacji emocji i relacjach społecznych. 

Czym są glimmery?

• Glimmery to mikromomenty, które sprzyjają poczuciu dobrostanu i regulacji. Mogą być tak proste, jak usłyszenie kojącego dźwięku czy zobaczenie przyjaznej twarzy.
• W przeciwieństwie do wyzwalaczy, które aktywują nasze reakcje walki, ucieczki lub zamrożenia poprzez sygnalizowanie zagrożenia, glimmery kierują naszą neurocepcję w stronę odczuwania bezpieczeństwa i dobrostanu. Neurocepcja to pojęcie wprowadzone przez Stephena Porgesa w ramach teorii poliwagalnej. Opisuje ona nieświadome skanowanie środowiska przez nasz układ nerwowy w poszukiwaniu sygnałów bezpieczeństwa lub zagrożenia. Proces ten odbywa się bez udziału naszej świadomej percepcji, co oznacza, że nasze ciało reaguje na bodźce, zanim jeszcze zdążymy je świadomie przetworzyć.
• Glimmery są osobiste – różnią się w zależności od osoby, ponieważ każdy z nas ma unikalne doświadczenia, które kształtują nasze reakcje na różne bodźce. To, co dla jednej osoby jest źródłem spokoju i bezpieczeństwa, dla innej może być przypomnieniem nieprzyjemnych sytuacji, co czyni je wyzwalaczem. Na przykład dźwięk deszczu może być kojący dla jednej osoby, podczas gdy inna osoba może go kojarzyć z trudnym wydarzeniem, co wywoła u niej stres.
• Glimmery pomagają gromadzić pozytywne doświadczenia, co z czasem może prowadzić do zwiększenia odporności i dobrostanu. Zachęcają do neuroplastyczności – zdolności mózgu do reorganizacji i tworzenia nowych połączeń neuronowych. 
• Rozpoznawanie glimmerów nie neguje trudności, lecz podkreśla zdolność układu nerwowego do jednoczesnego utrzymywania zarówno dysregulacji, jak i regulacji. Proces ten polega na tym, że nawet w obliczu stresu czy zaburzeń sensorycznych nasz układ nerwowy jest w stanie znaleźć momenty ulgi i spokoju, które pomagają w równoważeniu negatywnych doświadczeń. Glimmery działają jak naturalne regulatory emocji, umożliwiając chwilowe oderwanie się od bodźców wywołujących dyskomfort i skupienie na tych, które przynoszą pozytywne odczucia. Dzięki temu dzieci z zaburzeniami integracji sensorycznej mogą lepiej radzić sobie z trudnościami, ponieważ ich układ nerwowy uczy się adaptować do zmieniających się warunków.

Praktyka glimmerów w pracy z dziećmi 

1. Identyfikacja glimmerów. Pomóż dzieciom zidentyfikować sygnały wskazujące na glimmer – może to być ulubiona melodia, przyjemny zapach lub dotyk miękkiego materiału. 
Pytania pogłębiające: 

• Jakie dźwięki sprawiają, że czujesz się spokojny?
• Czy jest jakiś zapach, który przypomina ci coś miłego?
• Jakie przedmioty lubisz dotykać? Dlaczego?

2. Uznanie i przeżycie momentu. Zachęcaj dzieci do zatrzymania się na chwilę, aby uznać i przeżyć ten moment pełen pozytywnych emocji. 
Pytania pogłębiające: 

• Co czujesz w swoim ciele, gdy słyszysz tę melodię?
• Jak zmienia się twój nastrój, gdy wąchasz ten zapach?
• Co myślisz, gdy dotykasz tego materiału?

3. Docenienie uczuć. Ucz dzieci poświęcania czasu na docenienie uczuć, które przynosi im dany glimmer. Może to być poprzez rozmowę o tym, jak się czują lub rysowanie swoich emocji. 
Pytania pogłębiające: 

• Jakie emocje pojawiają się, gdy myślisz o tym momencie?
• Czy potrafisz narysować, jak się teraz czujesz?
• Co sprawia, że ten moment jest dla ciebie wyjątkowy?

4. Śledzenie glimmerów. Pomóż dzieciom śledzić swoje glimmery poprzez prowadzenie prostego dziennika obrazkowego lub dzielenie się nimi podczas sesji terapeutycznych. 
Pytania pogłębiające: 

• Czy możesz opisać moment z dzisiejszego dnia, który sprawił ci radość?
• Jakie inne chwile chciałbyś zapamiętać i dlaczego?
• Czy są jakieś nowe rzeczy, które chciałbyś wypróbować jako glimmery?

Identyfikacja glimmerów wymaga uważnej obserwacji dziecka oraz eksperymentowania z różnymi bodźcami. Rodzice i terapeuci mogą prowadzić notatki dotyczące sytuacji, w których dziecko wykazuje oznaki relaksacji lub poprawy nastroju. Ważne jest testowanie różnych bodźców w kontrolowanych warunkach, aby zobaczyć, które z nich przynoszą pozytywne efekty. Można również korzystać z ankiet lub rozmów z dzieckiem (jeśli jest w stanie werbalnie wyrazić swoje odczucia), aby lepiej zrozumieć jego preferencje sensoryczne. 

Przykładowa strona z dziennika glimmerów