Lateralizacja i jej wpływ na rozwój dziecka

Półkule mózgowe realizują różne funkcje, czym regulują zachowanie ludzi. Prawa i lewa półkula odpowiadają za inne czynności.

Prawa półkula:

• myślenie przestrzenne, także identyfikowanie twarzy,
• uzdolnienia muzyczne i plastyczne,
• emocje, odbiera i przetwarza informacje dotyczące uczuć dzięki przewadze ilości połączeń z układem limbicznym,
• rozpoznaje gesty, które wyrażają emocje,
• diagnozuje sens reakcji mimicznych,
• przechowuje informacje matematyczne i muzyczne,
• kieruje funkcjami całościowymi, np. porównywanie globalnych zapisów wyrazów,
• charakteryzuje się rozpoznawaniem figur geometrycznych.
   

Lewa półkula:

• mówienie i funkcje językowe,
• rozumowanie,
• myślenie logiczne,
• „widzi” elementy liter typu kreski oraz kropki,
• porządkuje informacje w sekwencyjny sposób, to znaczy na przykład kolejność głosek w wyrazach, czym zmienia ich znaczenie (kot – kto),
• rejestruje czas i jego upływ,
• kieruje pamięcią związaną z wiedzą ogólną.
   

Lewa półkula przetwarza bodźce analityczno-sekwencyjnie, przez co bierze udział w procesach związanych z czytaniem, pisaniem oraz mową. Z kolei prawa półkula przetwarza informacje całościowo, globalnie i symultanicznie, badając własności bodźca.
Współdziałanie obu półkul bazuje na wzajemnym blokowaniu niektórych funkcji jednej i drugiej części, czyli na przykład lewa półkula zatrzymuje językową aktywność prawej w celu poprawnego przebiegu zlateralizowanych czynności mózgu. Współpraca półkul jest bardzo ważna. Przykładowo, czynności takie jak pisanie oraz czytanie zależą od tempa i zakresu przesyłania informacji między nimi.

Ocena lateralizacji dziecka

Może się wydawać, że ocena lateralizacji u dziecka jest prosta. Przecież wystarczy spojrzeć, którą ręką rysuje, którą nogą kopie piłkę, do którego oka przyłoży rulon udający teleskop lub do którego ucha przysunie telefon. Jednak nie u wszystkich dzieci przewaga jednej strony ciała nad drugą rozwija się odpowiednio wcześnie i wyraźnie. Powodem może być to, że dane dziecko nie ma jeszcze ustalonej lateralizacji lub jest jeszcze za słaba, aby móc pewnie ją stwierdzić.

Można wyróżnić kilka typów lateralizacji:

• lateralizacja jednostronna jednorodna – występuje, kiedy dominację przejmują elementy tylko z jednej strony ciała, czyli na przykład prawe oko, ucho, ręka i noga;
• lateralizacja skrzyżowana, mieszana, niejednorodna – występuje, gdy dominują elementy z dwóch stron ciała, na przykład prawe oko i ręka, ale lewe ucho i noga; istnieje wiele możliwości takich skrzyżowań;
• lateralizacja nieustalona, sła­ba – występuje, kiedy nie może­­my jej ustalić, nie wiemy, która strona przejmuje dominację, np. dana osoba pisze zarówno prawą, jak i lewą ręką.
   

Skrzyżowana lateralizacja może przysporzyć dziecku wielu problemów. Powoduje ona niejako wydłużenie drogi bodźcom, które przecież muszą najpierw do mózgu dotrzeć, następnie zostać przetworzone oraz wysłane do danych części ciała. 

Skutki są negatywne, np.

• spowolnienie tempa pracy dziecka,
• męczliwość,
• trudności z koordynacją wzrokowo-ruchową,
• lustrzane pismo,
• przestawianie miejsca liter w wyrazach (np. sama – masa),
• mylenie liter, które są po­­dobne wizualnie, np. p-b-d,
• trudności z przyswajaniem języków obcych,
• problemy z zapisem działań matematycznych oraz dużych liczb,
• pisanie liter od strony prawej do lewej, zamiast lewej do prawej,
• nadpobudliwość,
• zaburzenia pamięci słuchowej,
• zaburzenia rozumienia upły­­wu czasu.
   

Zaburzenia lateralizacji

Zaburzenia lateralizacji często przyczyniają się do niepowodzeń szkolnych dziecka. Ujawnia się to między innymi podczas nauki czytania i pisania. Dziecko opuszcza litery oraz sylaby w wyrazach lub przestawia ich kolejność, myli podobne litery oraz cyfry, odwraca ich kształt, powstaje chaotyczne pismo, pełne lustrzanych odbić liter, cyfr, zmiany ich kolejności itp. Zaburzona lateralizacja wpływa także na zaburzenia w rozwoju ruchowym i sprawności motorycznej. Oprócz typowych trudności szkolnych, wszystko to bezsprzecznie wpływa także na negatywne skutki psychologiczne. Obserwując siebie wśród społeczności szkolnej, dziecko widzi różnice dzielące je od innych uczniów, którzy radzą sobie lepiej od nie...