W niniejszym artykule przedstawię rozwinięcie teoretycznych podstaw logorytmiki oraz praktyczne wskazówki i przykłady ćwiczeń, które mogą być z powodzeniem stosowane przez terapeutów integracji sensorycznej (SI). Szczególną uwagę zwrócę na sposoby łączenia elementów logorytmicznych z typowymi procedurami terapii SI, co może znacząco zwiększyć efektywność oddziaływań terapeutycznych.
POLECAMY
Teoretyczne podstawy logorytmiki
Logorytmika wywodzi się z rytmiki Emila Jaques-Dalcroze’a, która zakładała, że rytm muzyczny i ruch mają fundamentalne znaczenie dla rozwoju człowieka. W wersji zaadaptowanej do potrzeb logopedii logorytmika łączy rytm i muzykę z ćwiczeniami mowy, oddechu, słuchu fonemowego oraz koordynacji ruchowej. Celem jest harmonijne wsparcie rozwoju psychoruchowego dziecka i poprawa jego kompetencji komunikacyjnych.
Z perspektywy neurobiologicznej rytm wpływa na funkcjonowanie mózgu w sposób, który sprzyja integracji informacji zmysłowych i językowych. Rytmiczne ćwiczenia stymulują m.in. obszary odpowiedzialne za przetwarzanie dźwięków mowy, koordynację ruchów, planowanie motoryczne oraz regulację emocjonalną. Regularna aktywność rytmiczno-ruchowa zwiększa synchronizację między półkulami mózgu, co wspiera rozwój lateralizacji, koncentracji uwagi i pamięci roboczej.
Ponadto muzyka i ruch wyzwalają emocje, co ułatwia zapamiętywanie i motywuje dzieci do aktywności. Dzieci z trudnościami komunikacyjnymi, które mogą mieć trudności z werbalizacją swoich emocji czy potrzeb, zyskują dzięki logorytmice alternatywną drogę do wyrażania siebie.
Trzy podstawowe fundamenty składające się na tę metodę:
- Ruch – usprawnia motorykę ciała, naukę jego ciała i umiejętności umiejscawiania go w przestrzeni.
- Muzyka (dźwięki) – intonacja, dynamika, rytm, melodia, akcent, tempo, pauza. Rytm to nie tylko element zjawiska muzycznego. Dzieci od wczesnych lat uczą się dostrzegać rytm dnia (posiłki, zabawa, zajęcia przedszkolne oraz szkolne), miesiąca (np. powtarzające się wolne weekendy i dłuższy czas z rodziną) czy roczne (pory roku, święta, wakacje itp.). Rytm kształtuje naszą codzienność. Muzyka z kolei rozwija funkcje słuchowe, uwrażliwia na odbiór bodźców akustycznych, wpływa na mowę.
- Słowa, mowa – prozodia mowy jest niezbędna do skutecznej komunikacji językowej. Logorytmika poprzez wzorce ruchowe i bodźce dźwiękowe przyczynia się do kształtowania mowy oraz poprawnych wzorców artykulacyjnych.
Logorytmika a integracja sensoryczna
Integracja sensoryczna (SI) to proces neurologiczny, dzięki któremu mózg odbiera, organizuje i interpretuje bodźce zmysłowe. Gdy ten proces przebiega nieprawidłowo, dziecko może mieć trudności z przetwarzaniem informacji słuchowych, dotykowych, proprioceptywnych czy przedsionkowych. Mogą się one przejawiać w postaci opóźnionej mowy, nadwrażliwości na dźwięki, problemów z koncentracją, niezdarności ruchowej czy trudności w planowaniu działań.
Logorytmika naturalnie wpisuje się w koncepcję SI, ponieważ łączy stymulację różnych zmysłów w sposób uporządkowany, rytmiczny i dostosowany do możliwości dziecka. W trakcie zajęć logorytmicznych dziecko:
- porusza się w rytm muzyki (stymulacja przedsionkowa i proprioceptywna),
- śpiewa i mówi (stymulacja słuchowa i językowa),
- wykonuje gesty i manipulacje (koordynacja wzrokowo-ruchowa),
- dotyka instrumentów, elementów sensorycznych (stymulacja dotykowa),
- uczy się schematów ruchowych i planowania (planowanie motoryczne).
Wszystkie te działania wspierają procesy adaptacyjne i zwiększają plastyczność układu nerwowego. Logorytmika może być także pomocna w obniżaniu poziomu lęku i napięcia u dzieci z zaburzeniami SI, ponieważ muzyka i rytm działają relaksująco i przewidywalnie.
Korzyści z logorytmiki w terapii SI
Logorytmika świetnie sprawdza się zarówno w pracy grupowej, jak i indywidualnej. Zważywszy na aktualny sposób funkcjonowania dzieci (elektronika, media, zmniejszona ilość ruchu), zajęcia logorytmiczne mogą stać się ważnym aspektem wspierającym ich prawidłowy rozwój.
Cele zajęć logorytmicznych:
- zwiększenie koncentracji i gotowości do nauki,
- poprawa synchronizacji półkul mózgowych,
- usprawnienie lateralizacji,
- lepsze planowanie ruchowe i organizacja aktywności,
- stymulacja mowy i artykulacji w przyjaznej, motywującej formie,
- możliwość pracy nad emocjami i relacjami społecznymi w grupie,
- rozwój świadomości ciała i orientacji przestrzennej,
- regulacja napięcia mięśniowego i poprawa koordynacji wzrokowo-ruchowej,
- rozwój umiejętności pobudzania i hamowania ruchu,
- rozwijanie koncentracji uwagi,
- usprawnianie pamięci,
- kształtowanie relacji społecznych.
Organizacja i przebieg zajęć logorytmicznych
Zajęcia logorytmiczne powinny być dostosowane do wieku, poziomu rozwoju i możliwości percepcyjnych dzieci. Najlepiej sprawdzają się w pracy indywidualnej lub w małych grupach (2–4 dzieci). Ważne jest, by każda sesja miała stałą strukturę, co zwiększa poczucie bezpieczeństwa i przewidywalności.
W schemacie zajęć wyróżnia się 4 główne bloki ćwiczeń:
- ruchowe,
- słuchowe,
- pobudzająco-hamujące,
- słowno-ruchowe.
Typowy schemat zajęć
- Powitanie i rytualne rozpoczęcie:
›› piosenka powitalna z imionami,
›› proste układy ruchowe przy akompaniamencie instrumentów.
- Ćwiczenia rytmiczne i oddechowe:
›› marsz, podskoki, biegi w rytm tamburyna,
›› wydłużony wydech podczas dmuchania baniek, piórek lub świec.
- Ćwiczenia artykulacyjne i fonacyjne:
›› zabawy w powtarzanie sylab z różnym natężeniem i tempem,
›› sekwencje rytmiczne z wykorzystaniem samogłosek, onomatopei.
- Zabawy muzyczno-ruchowe:
›› śpiew z ruchem (np. „Stary niedźwiedź”, „Kaczuszki”),
›› odgrywanie prostych historii z ruchem i dźwiękiem (np. „burza”, „las”).
- Zakończen...
Dalsza część jest dostępna dla użytkowników z wykupionym planem
