Samo zjawisko nadwrażliwości jest związane z tym, że mózg dziecka nie jest w stanie wyhamować swoich reakcji na dochodzący do niego bodziec. Odbiera bodziec bardzo mocno i intensywnie, przez co prezentuje później mocne, często nieakceptowalne społecznie zachowania adaptacyjne. Konsekwencją takiego stanu rzeczy staje się duża rozpraszalność i trudności z utrzymaniem prawidłowej koncentracji na zadaniu. Dziecko zaczyna bowiem mocno zwracać uwagę na bodźce, nawet w sytuacji, kiedy są one bezużyteczne i niepotrzebne. Można więc obserwować u niego nadmierne pobudzenie układu nerwowego i trudności z właściwym przefiltrowaniem dochodzących do niego informacji.
Do najbardziej powszechnych reakcji dziecka z nadwrażliwością należy zaliczyć następujące:
- walka – dziecko zachowuje się bardzo negatywistycznie, wrogo i stawia silny opór;
- ucieczka – podejmowanie działań mających na celu odseparowanie się od osób lub miejsca, w którym pojawia się nieprzyjemny bodziec, silna awersja;
- zastyganie – dziecko w kontakcie z nieprzyjemnym bodźcem może nagle zastygnąć, zatrzymać się, jest niezdolne do wykonania jakiegoś zadania, wypowiedzenia słowa czy nawet zaczerpnięcia oddechu;
- strach – pojawia się silny lęk przed otaczającym światem, przed podejmowaniem wyzwań czy wchodzeniem w relacje z innymi osobami.
Wszystkie te reakcje są niezamierzone i niezależne od dziecka. Stają się one nieświadomą odpowiedzią układu nerwowego na pojawiające się bodźce. Warto więc zastanowić się nad tym, jak wygląda nadwrażliwość dotykowa w obrębie zmysłu dotyku. Można stwierdzić, że jest to brak równowagi, który zachodzi pomiędzy dwoma układami w systemie dotykowym – pomiędzy procesami obronnymi i różnicującymi. Autorka założeń integracji sensorycznej, Jean Ayres, stwierdziła, że najczęściej jest ona niezwykle silna i trwała oraz wpływa na negatywne i bardzo emocjonalne reagowanie na bodźce. Wszystkie wrażenia dotykowe stanowią dla młodego człowieka zagrożenie. W tym kontekście łatwo zauważyć, że nadwrażliwość dotykowa będzie generowała zachowania „walki lub ucieczki”. Oznacza to, że osoba mająca trudności z odbiorem bodźców będzie wycofywała się z aktywności społecznych lub będzie próbowała odreagować swoje frustracje na osobach, które podejmują działania związane z naruszaniem jej przestrzeni osobistej.
Rodzice, którzy trafiają do naszych gabinetów, mogą zgłaszać szereg różnorodnych trudności, z którymi borykają się oni i dziecko. W pierwszym okresie życia dziecka (noworodek lub niemowlę) można zaobserwować następujące trudności:
- częste wpadanie w złość, płacz;
- frustracja pojawiająca się najczęściej w sytuacjach związanych z wykonywaniem czynności pielęgnacyjnych, np. w czasie kąpieli, przewijania, zakładania ubranek, mycia twarzy;
- bardzo mocne reakcje nerwowe na masaż – rodzice bardzo często podejmują próby wprowadzenia do codziennej rutyny masażu Shantala, który jest delikatny i spokojny. Może się to jednak spotkać z negatywną reakcją dziecka, które nie toleruje dotyku powierzchniowego;
- podobne nerwowe reakcje można zaobserwować w sytuacji, kiedy rodzic podejmuje próby przytulania i głaskania swojego dziecka – może się ono wyginać, krzyczeć, szarpać;
- trudności z zasypianiem i spaniem – sen jest niespokojny, dziecko często się wybudza, nie lubi być przykryte, toleruje tylko zimną poście;
- pojawiają się problemy z rozszerzaniem diety albo widoczne stają się trudności z przyjmowaniem pokarmów, np. widoczny staje się silny odruch wymiotny na określone struktury lub konsystencje.
Odpowiedzią dziecka staje się częste wpadanie w złość lub frustrację. Dziecko może się prężyć, wyginać. Kiedy ktoś chce je mocno przytulić, pojawia się odpychanie, wyrywanie się. Można zauważyć, że dziecko nie wykazuje zainteresowania zabawą z wykorzystaniem pluszowych zabawek. Ma również obawy przed zabawą nowymi przedmiotami. Najbezpieczniej czuje się w znanym sobie miejscu, wśród znanych sobie materiałów. Bardzo często wykazuje objawy wzmożonego poziomu pobudzenia. Nie chce się brudzić, często ma również dłonie zaciśnięte w pięści. Interesujące jest, że zupełnie ominięty zostaje przez dziecko etap badania przestrzeni za pomocą ust. Młody człowiek w ogóle nie wkłada zabawek do buzi.
Wraz z rozwojem dziecka można zaobserwować pojawianie się kolejnych objawów świadczących o problemach z prawidłowym odbiorem bodźców dotykowych. Można więc zaobserwować niżej wymienione zachowania.
- Silny odruch wymiotny nie tylko w kontakcie jedzenia, ale również na widok miękkich lub gumowych zabawek albo w trakcie prowadzonych czynności pielęgnacyjnych (mycie zębów) lub medycznych (badanie lekarskie).
- Mocne reakcje w kontak...
