W gabinetach terapeutycznych pojawia się coraz więcej dzieci, które oprócz zaburzeń integracji sensorycznej mają również trudności w obszarze małej motoryki i grafomotoryki. Coraz więcej nas terapeutów ma również uprawnienia do prowadzenia zajęć z terapii ręki. Należy jednak mocno podkreślić, że te dwie płaszczyzny mocno się przenikają i uzupełniają, dlatego na zajęciach z terapii integracji sensorycznej można wprowadzać również ćwiczenia, które będą miały pozytywny wpływ na pracę ręki.
Wzrok jest jednym ze zmysłów dalszych, jednak konieczne jest nie tylko sprawdzenie, jak dziecko radzi sobie z odbiorem bodźców wzrokowych, ale również podjęcie działań, które będę wspierały i doskonaliły wzrok. Wzrok pozwala nam przecież poznawać świat i zdobywać nowe doświadczenia. Warto mieć świadomość, że sam proces widzenia nie odbywa się w oku, ale w mózgu. Oko jest tylko rodzajem przekaźnika, dzięki któremu bodźce z otoczenia docierają do odpowiednich obszarów w mózgu. Co ważne, przychodząc na świat, dziecko nie ma w pełni wykształconej umiejętności widzenia. Jest to jedyny zmysł, który doskonali się wraz z rozwojem i jest uzależniony od jakości bodźców wzorkowych, ale też od innych bodźców, które docierają do dziecka od pierwszych miesięcy życia.
Obserwacja kliniczna jest jednym z najważniejszych narzędzi diagnostycznych pozwalających nam ocenić umiejętności dziecka i stopień zaburzeń integracji sensorycznej. Próby kliniczne powinny być wykorzystywane od czwartego roku życia. W przypadku nieco młodszych dzieci niektóre z nich można również wprowadzić w czasie obserwacji, z jednoczesnym założeniem, że jakość ich wykonania może być nieco słabsza niż u dzieci starszych.
Układ przedsionkowy to jeden z najważniejszych układów wpływających na funkcjonowanie człowieka. Jego stymulacja jest niezbędna zwłaszcza w sytuacji, kiedy dziecko ma trudności z akceptowaniem różnych rodzajów ruchu. Tego typu aktywności wpływają pozytywnie na wzmocnienie napięcia mięśniowego, poprawiają koordynację, panowanie nad ciałem oraz planowanie ruchu. Konieczne jest więc uwzględnianie tego typu ćwiczeń w trakcie prowadzonej z dzieckiem terapii. Trzeba mieć świadomość, że sala terapeutyczna powinna być wyposażona w takie sprzęty, jak drabinka, drążek czy ławeczka gimnastyczna. Pozwoli to na urozmaicenie prowadzonych zajęć i da dziecku szansę na budowanie nowych doświadczeń przedsionkowych.
Terapia integracji sensorycznej to szereg działań, których głównym celem jest udzielanie dzieciom wsparcia w procesie dojrzewania układu nerwowego w taki sposób, aby łatwiej było im odbierać bodźce docierające do nich z otoczenia. Nasz mózg nie zawsze jest w stanie poradzić sobie z tym wszystkim, co do niego dociera. Konieczne jest więc wykonywanie takich ćwiczeń i aktywności, aby łatwiej było interpretować dochodzące bodźce, rozpoznawać je oraz integrować ze sobą nawzajem i ze wszystkimi wcześniejszymi doświadczeniami.
Na terapię trafiają więc dzieci z różnymi trudnościami. Należy jednak zauważyć, że bardzo dużym wyzwaniem są mali pacjenci z chorobą przewlekłą. Jest to szczególna grupa, która potrzebuje wszechstronnego wsparcia, pomocy na każdym polu oraz holistycznego spojrzenia. Warto jednak odpowiedzieć sobie na pytanie, czym w ogóle jest choroba przewlekła, jakie niesie ona ze sobą skutki dla dziecka i jakie ćwiczenia można wykonywać zarówno w gabinecie terapeutycznym, jak i w domu.
Odruchy wczesnodziecięce pomagają dziecku opanować umiejętności ruchowe oraz dają możliwość prawidłowego reagowania w odpowiedzi na bodźce sensoryczne. Niestety, im dłużej są z dzieckiem, tym powodują więcej nieprawidłowości w jego funkcjonowaniu. Warto przyjrzeć się kilku odruchom, żeby wiedzieć, co powinno powodować „zapalenie się u nas czerwonej lampki” i wpłynąć na dodatkowe konsultacje np. u terapeuty odruchów wczesnodziecięcych.
W naszych gabinetach coraz częściej pojawiają się dzieci, które oprócz zaburzeń integracji sensorycznej mierzą się również z innymi trudnościami. Jedną z nich są przetrwałe odruchy wczesnodziecięce. Wynikają one z niedojrzałości układu nerwowego i wpływają na to, jak będzie funkcjonowało dziecko. Zanim jednak bliżej przyjrzymy się kwestiom związanym z niedojrzałością neuromotoryczną, konieczne jest zwrócenie uwagi na to, jakie znaczenie dla naszego rozwoju ma układ nerwowy.
Terapeuci integracji sensorycznej spotkają się w swojej codziennej pracy z dziećmi z różnego rodzaju trudnościami, również z niepełnosprawnością wieloraką. Specyfika podejmowanych działań jest w takim przypadku zupełnie inna i konieczne jest holistyczne spojrzenie na dziecko, żeby móc właściwie określić, jakie ćwiczenia i aktywności będą dla niego najbardziej korzystne.
Zastanawiacie się czasem, z jakiego powodu nauczyciele sugerują rodzicom konsultacje z terapeutą integracji sensorycznej? Najczęściej są to trudności, które dostrzegają w obszarze nadruchliwości, koncentracji, ale również problem ze zrozumieniem przez dzieci kierowanych do nich komunikatów. Ten ostatni aspekt może być związany z zaburzeniami w zakresie zmysłu słuchu. Nie da się ukryć, że diagnoza tego obszaru jest dość trudna i bardzo często wymaga konsultacji również z innymi specjalistami, takimi jak laryngolog czy audiolog. Czasem również niezbędne okazuje się sprawdzenie, jak przebiega proces przetwarzania słuchowego, żeby wiedzieć dokładnie, z czego wynikają trudności prezentowane przez dziecko.
Diagnoza zaburzeń integracji sensorycznej jest pierwszym krokiem do udzielenia dziecku odpowiedniego wsparcia i wdrożenia właściwych oddziaływań terapeutycznych. Daje ona bowiem wskazówki do działania i pozwala wyznaczyć cele terapeutyczne. Dzięki właściwie przeprowadzonej diagnozie możliwe jest także opracowanie diety sensorycznej, która odpowiada potrzebom dziecka, jego możliwościom rozwojowym oraz daje szansę odpowiedniej stymulacji również w warunkach domowych i szkolnych.
Czy w swojej karierze terapeutycznej spotkaliście dzieci, które mają trudności z wykonaniem najprostszych ćwiczeń? Które nie panują nad swoim ciałem? Takie, którym trudno jest skoordynować swoje ruchy? Czy zastanawialiście się, co stoi za takimi trudnościami? Okazuje się, że często są to zaburzenia o charakterze dyspraksji. Rzadko jednak można się spotkać z taką informacją zamieszczoną w opinii. Dlaczego tak się dzieje? Dyspraksja nie tylko jest jednym z najtrudniejszych zaburzeń, jeśli chodzi o funkcjonowanie dziecka, ale jest to również zaburzenie trudne dla terapeuty pod kątem diagnostycznym. Na polskim rynku niewiele jest publikacji, które w rzetelny sposób przedstawiają to zjawisko. Postaram się w tym miejscu nieco przybliżyć to zagadnienie i pokazać, jaki wpływ ma dyspraksja na życie i funkcjonowanie człowieka.
Któż z nas nie spotkał się z dzieckiem, które było przestymulowane? Pewnie niejednokrotnie sami jako terapeuci doprowadziliśmy do przestymulowania. Jest to zupełnie normalne, zwłaszcza na początku procesu terapeutycznego. Nie znamy jeszcze dokładnie dziecka i nie wiemy, w jaki sposób reaguje na poszczególne bodźce. Czasem okazuje się, że w trakcie zajęć gabinetowych dziecko mocno się kontroluje, a trudne i negatywne reakcje pojawiają się dopiero po wyjściu z gabinetu lub w domu. Konieczne jest więc zadbanie o sprawny przepływ informacji, żeby możliwe było zweryfikowanie, czy poszczególne aktywności wpływają niekorzystnie na układ nerwowy.
