Zaburzenia przetwarzania słuchowego u dzieci

Na samym początku należy zastanowić się, czym tak naprawdę jest słuch. Jest to zmysł pojawiający się w określenie prenatalnym, który jest w pełni gotowy do odbioru bodźców z otoczenia po przyjściu dziecka na świat. Okazuje się, że jest on również ostatnim zmysłem, który przestaje funkcjonować, kiedy człowiek traci świadomość, i pierwszym, który zaczyna odbierać bodźce w momencie, kiedy ta świadomość zaczyna wracać. Trzeba jednak mieć świadomość, że nasze ucho odbiera bodźce z otoczenia w dość ograniczonym zakresie: od 20 Hz do 20 000 Hz, podczas gdy np. nietoperze słyszą dźwięki znaczenie wychodzące poza tę skalę – ultradźwięki. Zdajemy też sobie sprawę z tego, że umiejętność słyszenia pogarsza się wraz z wiekiem. Im człowiek starszy, tym gorzej zaczyna słyszeć i odbiera dźwięki, których górną granicą jest 15 000 Hz. Widać więc bardzo wyraźnie, że zmysł ten traci na funkcjonalności. Ale jakie są poziomy natężenia dźwięków? Poniżej tabela z różnymi przykładami natężenia dźwięków.

Podsumowując, słuch jest jednym ze zmysłów dalekich. Jest to taki telereceptor, który odbiera bodźce za pomocą określonego nośnika – w tym przypadku tym nośnikiem jest dźwięk. Dzięki niemu jesteśmy w stanie odnaleźć się w przestrzeni i przystosować się do otoczenia. Odpowiada za prawidłowe rozpoznawanie dźwięków i obiektów na podstawie tego, jakie dźwięki one generują. Słyszenie jest umiejętnością, z którą przychodzimy na świat. Słuchanie jest natomiast zachowaniem wyuczonym, które ukierunkowane jest na to, czego słuchamy. Żeby to wszystko było możliwe, ucho musi być prawidłowo zbudowane. 

W uchu wyróżnia się trzy części: 

• Ucho zewnętrzne, w które­­go skład wchodzą: małżowina usz­­­na, kanał słuchowy, zew­nętrzna błona bębenkowa. Rolą tego obszaru jest wychwytywanie i naprowadzanie fal dźwiękowych, ich przewodzenie i skupianie oraz przenoszenie drgań na kosteczki słuchowe.
   
• Ucho środkowe składa się z ko­­steczek słuchowych (młoteczek, kowadełko, strzemiączko), jamy bębenkowej, błony okienka owalnego oraz trąbki Eustachiusza. Jego rolą jest w szczególności wzmocnienie drgań oraz przenoszenie ich do płynu ucha wewnętrznego, a także wyrównanie ciśnienia po obu stronach błony bębenkowej.
   
• Ucho wewnętrzne zbudowane jest z przedsionka, ślimaka, kanałów półkolistych oraz nerwu słuchowego. Jego zadaniem jest reagowanie na doprowadzone bodźce akustyczne oraz na zmiany położenia w przestrzeni. Ponadto odbywa się tutaj przekazywanie impulsów nerwowych do mózgu. 
   

Należy podkreślić, że prawidłowo zbudowany narząd słuchu, nawet jeśli funkcjonuje bez zastrzeżeń, jest odpowiedzialny tylko za słyszenie. Nie gwarantuje on natomiast tego, że u człowieka będzie prawidłowo przebiegał proces słuchania. Co to dokładnie oznacza? Pojawienie się zaburzeń w wyższych partiach układu słuchowego może powodować, że dzieci – pomimo że dobrze słyszą – mogą mylić głoski czy nie są w stanie w odpowiedni sposób skupić się na wielu dźwiękach.

Tab. 1. Tabela głośności

Przetwarzanie słuchowe czyli co?

W tym miejscu należy zadać pytanie, czym dokładnie jest przetwarzanie słuchowe. J. Katz stwierdza, że jest to umiejętność, z jaką człowiek jest w stanie podążać za przekazywaną złożoną informacją słuchową. Przetwarzanie słuchowe jest więc zdolnością mózgu do rozpoznawania, analizy, interpretowania i różnicowania dźwięków docierających do uszu. Nie jest to kwestia sprawności słuchu (czyli samego odbioru dźwięków), lecz sposobu, w jaki mózg je przetwarza. Można więc uznać, że zaburzenia przetwarzania słuchowego polegają na błędnym przetwarzaniu i interpretowaniu dźwięków, które docierają do człowieka. W związku z tym człowiek słyszy, co się do niego mówi, ale nie reaguje w odpowiedni sposób. Według British Society of Audiology centralne zaburzenia przetwarzania słuchowego (auditory processing disorder, APD) to nieprawidłowości w przetwarzaniu słuchowym na poziomie neuronalnym niewynikające z zaburzeń funkcji poznawczych i językowych. 

Z. Kurowski wskazuje kilka funkcji przetwarzania słuchowego, o których należy pamiętać:

• Recepcja dźwięków mowy, czyli zdolność do tego, żeby zauważyć, że jakiś dźwięk w otoczeniu się pojawił lub właśnie się zakończył. Ta umiejętność jest związana ze słuchem fizjologicznym.
   
• Umiejętność rozróżniania dźwięków mowy, czyli tak zwany słuch fonematyczny. Jest to umiejętność niezbędna do prawidłowego opanowania umiejętności czytania, pisania oraz mówienia.
   
• Pamięć słuchowa wypowiedzi, czyli zdolność do tego, żeby po jakimś czasie przypomnieć sobie informacje zasłyszane we wcześniejszych sytuacjach.
   
• Asocjacja dźwięków mowy – to zdolność do kojarzenia słuchowych wzorców mowy z odpowiednimi pojęciami.
   
• Lateralizacja percepcji dźwięków mowy – to proces, w którym określone funkcje słuchowe przypisywane są jednej z półkul mózgu, najczęściej lewej (u osób praworęcznych). Prawidłowa lateralizacja pozwala na skuteczne różnicowanie, interpretowanie i analizowanie mowy. Jeśli lat...