Obserwacja kliniczna okiem fizjoterapeuty

Obserwacja kliniczna jest bardzo istotnym składnikiem diagnostycznym, może jednak przysparzać diagnoście wielu trudności. Wyniki obserwacji są bowiem zależne od „oka” terapeutycznego, od umiejętności obserwacji dziecka podczas wykonywania prób (funkcji ruchu, jego jakości). Sposób wykonywania przez dziecko prób daje nam także kluczowe informacje o możliwości pogłębienia diagnostyki o interwencje innych terapeutów (lekarzy: ortopedy, neurologa, psychiatry, fizjoterapeuty, psychologa, diagnosty przetwarzania słuchowego, ortoptyka, logopedy). 
Obserwacja kliniczna jest szeregiem prób (głównie ruchowych), gdzie sposób ich prezentacji oraz wymogi wykonania dostosowujemy do wieku dziecka. 
Przed przystąpieniem do wykonania prób obserwacji klinicznej musimy zadbać o odpowiednie przygotowanie pomocy (przyrządów) do sprawnego przeprowadzenia prób. Potrzebne nam będą: materac, goniometr, stoper, krzesło dostosowane do wysokości dziecka, piłka terapeutyczna dostosowana do wysokości dziecka, taśma do oznaczenia drogi do chodzenia, mała piłka do rzucania, ołówek lub długopis z nakładką umożliwiającą fiksację na nie). 
Przystępując do wykonania testów, warto uprzedzić rodzica o przygotowaniu dla dziecka wygodnego (swobodnego) stroju umożliwiającego mu swobodę i pełny dla niego do wykonania zakres ruchu. 
W poniższym artykule omówię obserwację kliniczną okiem fizjoterapeuty, zaznaczając trudności, jakie może napotkać diagnosta u dzieci z zaburzeniami dystrybucji napięcia mięśniowego oraz zaburzeniami układów mięśniowego, kostnego, nerwowego itd. 
 

Obserwacja

Proponowana instrukcja zadań jest dostosowana do dzieci w normie intelektualnej od 4 r.ż. Aby przeprowadzić kliniczną obserwację dla młodszych dzieci, należy modyfikować instrukcję lub używać innej obserwacji klinicznej.

1. Próba – skoki

Cel badania: 

• ocena równowagi, koordynacji i umiejętności podejmowania aktywności sekwencyjnych,
• ocena niepewności grawitacyjnej i/lub niepewności posturalnej,
• ocena możliwości różnicowania poprzecznego, zdolności hamowania ruchu oraz różnicowania prioprioceptywnego.
   

Pomoce:

• antypoślizgowe krążki,
• materac,
• stepper lub schodek,
• drążek.
   

Możliwe do zaobserwowania trudności:

• problem z wyhamowaniem ruchu,
• trudność skoku obunóż (dziecko skacze krokiem dostawnym),
• brak możliwości „zaplanowania” ruchu,
• kompensacje (zaciskanie pięści, żółwia szyja, nadmierne napięcie mięśni łydki, stanie na palcach, zaciskanie szczęki, mocny naskok z nadmiernym obciążeniem stóp),
• brak reakcji obronnych przednich w celu obrony przed upadkiem.
   

2. Łapanie i rzucanie piłki (woreczka)

Cel badania:

• ocena koordynacji obustronnej,
• ocena możliwości wykonania ruchu sekwencyjnego,
• ocena umiejętności szacowania odległości obiektu w ruchu,
• ocena reakcji posturalnych w tle,
• ocena możliwości różnicowania prioprioceptywnego,
• ocena funkcji wizualnych.
   

Pomoce: 

• piłka lub woreczki.
   

Możliwe do zaobserwowania trudności:

• wpadanie na piłkę, 
• brak umiejętności chwytu i rzutu,
• brak dostosowania ciała do lecącego przedmiotu,
• zbyt słaba lub zbyt mocna siła rzutu, 
• nieumiejętność oceny odległości dziecka od terapeuty,
• zamykanie oczu podczas łapania przez dziecko piłki, 
• brak chęci dotykania piłki dłońmi.
   

3. Kontrola posturalna na piłce

Cel badania:

• ocena zaburzeń modulacji informacji przedsionkowych o typie nadwrażliwości pracy receptorów przedsionkowych woreczka (w momencie oderwania nóg od podłoża) i łagiewki (wychylenie głowy do tyłu) – niepewność grawitacyjna,
• ocena poziomu stabilizacji centralnej,
• ocena reakcji obronnych.
   

Pomoce:

• duża piłka z ABS dopasowana do wzrostu dziecka,
• materac.
   

Możliwe do zaobserwowania trudności:

• trudność w „ułożeniu” ciała dziecka na piłce,
• układanie się asymetrycznie na piłce,
• brak wyciągnięcia rąk do podporu,
• asymetryczne obciążanie wyciągniętych rąk,
• nieprawidłowe obciążanie dłoni podczas wykonania ruchu,
• czas wystąpienia reakcji obronnych,
• niechęć dziecka do oderwania nóg od podłoża,
• niechęć dziecka do kontaktu dotykowego terapeuty w okolicy miednicy,
• „opadanie” głowy podczas wy­­konania ruchu do przodu.
   

4. Reakcja na faktury

Cel badania:

• ocena reakcji obronnej na dotyk,
• ocena zdolności różnicowania wrażeń dotykowych.
   

Pomoce:

• dyski sensoryczne o różnych fakturach, 
• masażery wibracyjne.
   

Możliwe do zaobserwowania trudności:

• sposób chwytania przedmiotu,
• naci...