Autor: Justyna Kapuścińska-Kozakiewicz
Do gabinetu terapeutycznego przychodzi coraz więcej rodziców zgłaszających, że ich dzieci mają problem z jedzeniem. Czasem okazuje się, że dzieci nie są w stanie próbować nowych produktów, odmawiają w ogóle jedzenia, są wybredne, unikają pokarmów o określonym smaku, temperaturze czy konsystencji. Bywają określane mianem dzieci wybrednych, niejadków. Trafiają więc na konsultacje do różnych lekarzy, terapeutów integracji sensorycznej, logopedów, neurologopedów oraz terapeutów karmienia. Dla rodziców trudności, o których mowa, są z jednej strony źródłem wielu zmartwień (np. dziecko zbyt mało przybiera na wadze, ma obniżoną odporność organizmu, jest zbyt słabe, by osiągać poszczególne kamienie milowe), z drugiej jest to również przyczyna napięć i frustracji. Często życie takiej rodziny zaczyna mimowolnie kręcić się właśnie wokół jedzenia. Dzieci trudno jest przekonać do rozszerzenia repertuaru spożywanych produktów, co pociąga za sobą silne poczucie bezradności i lęk.
Zaburzenia integracji sensorycznej wpływają na trudności z planowaniem ruchu, panowaniem nad ciałem, problemy ze skupieniem czy uczeniem się. Jednocześnie można zauważyć u tych dzieciaków problem z regulacją emocjonalną. Często pojawiają się nagłe i niezrozumiałe dla otoczenia reakcje, nad którymi trudno jest zapanować osobom pracującym z dzieckiem lub jego opiekunom. Dlatego też terapeuci integracji sensorycznej dążą do tego, aby wprowadzać nowe rozwiązania i aktywności, które będą dla dzieci ciekawym wyzwaniem. Okazuje się, że właśnie tory przeszkód mogą być bardzo wartościową aktywnością.
Dostęp do technologii jest dzisiaj praktycznie nieograniczony. Telefony, komputery, laptopy, smartfony stały się nieodłącznym elementem naszej codzienności. Zarówno dorośli, jak i dzieci korzystają z nich przez wiele godzin w ciągu dnia. Jeszcze nie tak dawno główną rozrywką dzieci było spędzanie czasu na świeżym powietrzu, czytanie książek czy gry planszowe. Program telewizyjny był dość ubogi, więc bajkę zazwyczaj oglądało się wieczorem, przed snem. W ciągu ostatnich kilku lat rozwój w tym zakresie jest tak szybki i dynamiczny, że dorosłym ciężko za nim nadążyć. W wielu przypadkach starają się oni zapewniać dzieciom ograniczony dostęp do tych narzędzi, jednak nie zawsze mają wszystko pod kontrolą. Oczywiście niesie to za sobą zarówno pozytywne, jak i negatywne konsekwencje.
Któż z nas nie spotkał się z dzieckiem, które było przestymulowane? Pewnie niejednokrotnie sami jako terapeuci doprowadziliśmy do przestymulowania. Jest to zupełnie normalne, zwłaszcza na początku procesu terapeutycznego. Nie znamy jeszcze dokładnie dziecka i nie wiemy, w jaki sposób reaguje na poszczególne bodźce. Czasem okazuje się, że w trakcie zajęć gabinetowych dziecko mocno się kontroluje, a trudne i negatywne reakcje pojawiają się dopiero po wyjściu z gabinetu lub w domu. Konieczne jest więc zadbanie o sprawny przepływ informacji, żeby możliwe było zweryfikowanie, czy poszczególne aktywności wpływają niekorzystnie na układ nerwowy.
Wielu terapeutów staje dzisiaj przed trudnym zadaniem, bowiem coraz częściej trafiają do naszych gabinetów dzieci, które mają problem z komunikacją lub ta komunikacja w ogóle się nie pojawia. Jest to o tyle trudne, że często idzie to również w parze z brakiem reakcji na polecenia, trudnością ze skupieniem się na wykonywanym zadaniu i chęcią do tego, aby ćwiczenia robić zgodnie ze swoimi zasadami lub wybierać tylko takie aktywności, które są atrakcyjne dla dziecka. Nie każdy terapeuta czuje się komfortowo w takiej sytuacji. Wielu z nich pyta: „Jak pracować z takim dzieckiem? Na co zwracać uwagę? Jakie działania podejmować, żeby integracja sensoryczna była atrakcyjna dla dziecka?”.
Powstało wiele materiałów dotyczących tego, jak powinien prawidłowo przebiegać proces diagnostyczny dziecka. Ważne jest jednak, by cały czas podkreślać, jak duże znaczenie ma w tym wszystkim obserwacja oraz odnoszenie otrzymanych wyników do norm rozwojowych. Jest to bowiem coś, o czym często się zapomina, a co za tym idzie – wnioski mogą być zbyt daleko idące lub zbyt łagodne.
Coraz częściej można zauważyć korelację pomiędzy zaburzeniami integracji sensorycznej a trudnościami w nauce. Warto więc na dysleksję spojrzeć z nieco innego punktu widzenia, uwzględniając to, że dzieci mogą mieć szereg innych trudności, a nie tylko te związane z opanowaniem nowych umiejętności dydaktycznych, zapamiętywaniem informacji czy wolnym tempem pracy na zajęciach. Konieczne jest zwrócenie uwagi na szerszy kontekst tych problemów, przeprowadzenie rzetelnej diagnozy i dobranie takich aktywności, które będą zgodne z różnorodnymi potrzebami dziecka.
Ostatnio obserwuje się dość ciekawe zjawisko – dzieci mają dobry słuch, a jednak nie słyszą we właściwy sposób, mają problem ze zrozumieniem poleceń, nie reagują na kierowane do nich komunikaty. Wielu specjalistów zastanawia się, skąd biorą się wspominane wyżej trudności i w jaki sposób należy nad nimi pracować. Okazuje się, że przyczyn należy poszukiwać w zaburzeniach przetwarzania słuchowego. W tym artykule zastanowimy się, czym te zaburzenia są, jakie są ich przyczyny oraz jakie działania można podjąć, aby wspomóc dziecko i dać mu poczucie akceptacji i zrozumienia.
Zajęcia z integracji sensorycznej kojarzą się bardzo często z pracą z małymi dziećmi. Zresztą na taką specyfikę pracy wskazuje również dobór sprzętu do zajęć. To przecież przede wszystkim huśtawki, zabawki poznawcze, ścieżki sensoryczne, piłki, klocki, kolorowanki, masy plastyczne i substancje brudzące. Jednak należy zauważyć, że coraz częściej wsparcia w tym zakresie potrzebują również nastolatkowie i osoby dorosłe. Jest to spowodowane przede wszystkim rosnącą świadomością wśród coraz większej grupy ludzi, ale także narastającymi trudnościami w funkcjonowaniu, które wraz z wiekiem nie wyciszają się, a coraz bardziej pogłębiają.
Coraz częściej można spotkać się z sytuacjami, w których terapeuci integracji sensorycznej rezygnują z przeprowadzania diagnoz, odsyłając klientów do innych specjalistów w tym zakresie. Zdarza się również, że terapeuci decydują się na prowadzenie terapii u dziecka bez wcześniejszej diagnozy lub chociażby konsultacji. Konieczne jest pochylenie się nad tym tematem oraz zastanowienie się, z czego wynikają trudności oraz jakie działania można byłoby podjąć, aby uniknąć tego typu sytuacji. Warto więc przeanalizować problem i odpowiedzieć sobie na pytanie: „Czy ja robię diagnozy i czy dobrze się z tym czuję?”. Taka odpowiedź jest punktem wyjścia do refleksji.