Dzieci z zaburzeniami SI mają trudności w prawidłowym odbieraniu, rozumieniu oraz przetwarzaniu bodźców i informacji dostarczanych z otaczającego je świata, a także z własnego ciała, za pomocą zmysłów. Jak wobec tego małe dziecko z takimi trudnościami poradzi sobie w okresie adaptacyjnym w placówce przedszkolnej? Pytanie to z pewnością budzi wiele emocji u rodziców, nauczycieli wychowania przedszkolnego, a także u terapeutów. Prowokuje także do zadawania kolejnych: Czy można takiemu dziecku pomóc, a jeśli tak, to w jaki sposób?
Dział: WARSZTAT TERAPEUTY
Integracja sensoryczna jest kluczowym procesem w rozwoju każdego dziecka. Ten artykuł zabierze czytelników w podróż adaptacji dziecka z profilem sensorycznym „poszukiwacza bodźców sensorycznych” w środowisku domowym. Dziecko o takim profilu może przypominać postać Tygryska z bajki, który jest pełen energii, ciągle w ruchu, biega, skacze, przewraca się, szukając silnych bodźców sensorycznych. Jest to profil łatwo zauważalny zarówno wizualnie, jak i słuchowo. Aktywne poszukiwanie bodźców przez dziecko stanowi wyzwanie dla rodziny, ale jednocześnie otwiera możliwości na zbudowanie środowiska wspierającego jego rozwój.
W sierpniu 2023 r. otrzymałam prośbę o konsultację w sprawie opóźnionego rozwoju mowy u dziewczynki w wieku 3 lat i 3 miesięcy. Z dodatkowych informacji przed pierwszym spotkaniem z Blanką wiedziałam, że jest nadruchliwa, wykazuje zaburzenia SI oraz że badanie słuchu wyszło prawidłowo. W dalszej części artykułu przedstawiam opis przypadku wraz z podaniem podjętego działania terapeutycznego.
„Moje dziecko wszystko bierze do buzi”, „Moja córka zgryzła już wszystkie puzzle w domu”, „Nauczycielki skarżą się, że syn niszczy wszystkie zabawki w przedszkolu, ponieważ wszystko bierze do buzi”, „On zjada kołnierzyki od koszulek”, „Mój syn żuje troczki od odzieży”… Czy już to gdzieś słyszeliście? Jestem przekonana, że tak. Dzieci, które bez przerwy coś gryzą, żują, oblizują, to częsty obrazek w naszych gabinetach. Ostatnio, przygotowując materiały do kolejnego szkolenia, odkryłam, że mam całkiem sporą kolekcję przeróżnych programów terapeutycznych właśnie dla dzieciaków z dużą podwrażliwością sensoryczną w obrębie sfery oralnej. Spróbowałam zebrać w jednym miejscu maksymalnie dużo pomysłów na polisensoryczną stymulację sfery oralnej, żeby w przyszłości ułatwić sobie pracę i ewentualnie móc podzielić się tymi pomysłami z innymi terapeutami. Tak powstał pomysł na stworzenie czegoś w rodzaju polisensorycznego programu sfery oralnej.
Szacuje się, że nawet 30% dzieci w wieku szkolnym prezentuje zaburzenia integracji sensorycznej. Liczba ta nie jest doszacowana, ponieważ nie mamy możliwości pomiarowych dotyczących liczby dzieci z zaburzeniami sensorycznymi w środowisku szkolnym. Jak realnie pomóc im w funkcjonowaniu w szkolnej przestrzeni?
Kolejna odsłona naszego cyklu „Pomysły na zabawy i ćwiczenia z wykorzystaniem przedmiotów codziennego użytku”, dotyczy użycia różnego rodzaju gąbeczek (zmywaczków, ściereczek i gąbek kąpielowych). Ten rodzaj pomocy daje wiele możliwości wsparcia dziecka w zakresie stymulacji dotykowej, rozwijania koordynacji wzrokowo-ruchowej oraz planowania motorycznego.
To również doskonały sposób, aby przy realizowaniu zabaw w odpowiednio dobranym scenariuszu wpływać na poprawę funkcjonowania podstawowych układów sensorycznych: przedsionkowego, dotykowego oraz proprioceptywnego, a także wzrokowego i słuchowego.
W tym materiale skupiamy się na roli, jaką rodzice i opiekunowie odgrywają w procesie terapii integracji sensorycznej. Często postrzegani jako cisi towarzysze w terapeutycznej podróży dziecka, rodzice i opiekunowie odgrywają kluczową rolę w zapewnieniu ciągłości i efektywności leczenia poza gabinetem terapeuty. Ważne jest, aby zrozumieć, że choć rodzic nie jest terapeutą i nie musi nim być, jego działania i postawa mają fundamentalne znaczenie dla powodzenia terapii.
Lateralizacja oznacza przewagę jednej strony naszego ciała nad drugą. Wśród całej ludzkiej populacji przeważa lateralizacja prawostronna: prawego oka i ucha, prawej ręki oraz nogi. Lateralizacja prawostronna zwykle rozwija się około 2–3 roku życia dziecka, a lewostronna w wieku 3–4 lat. Ostateczna lateralizacja i dominacja strony ciała kształtuje się około 6 roku życia. Proces ten kończy się w wieku szkolnym. Co warto wiedzieć na temat lateralizacji?
Czy w swojej karierze terapeutycznej spotkaliście dzieci, które mają trudności z wykonaniem najprostszych ćwiczeń? Które nie panują nad swoim ciałem? Takie, którym trudno jest skoordynować swoje ruchy? Czy zastanawialiście się, co stoi za takimi trudnościami? Okazuje się, że często są to zaburzenia o charakterze dyspraksji. Rzadko jednak można się spotkać z taką informacją zamieszczoną w opinii. Dlaczego tak się dzieje? Dyspraksja nie tylko jest jednym z najtrudniejszych zaburzeń, jeśli chodzi o funkcjonowanie dziecka, ale jest to również zaburzenie trudne dla terapeuty pod kątem diagnostycznym. Na polskim rynku niewiele jest publikacji, które w rzetelny sposób przedstawiają to zjawisko. Postaram się w tym miejscu nieco przybliżyć to zagadnienie i pokazać, jaki wpływ ma dyspraksja na życie i funkcjonowanie człowieka.
Trzecia odsłona naszego cyklu „Pomysły na zabawy i ćwiczenia z wykorzystaniem przedmiotów codziennego użytku” dotyczy użycia kółek, ringo, obręczy i hula-hoop. Ten rodzaj pomocy daje wiele możliwości wsparcia dziecka w zakresie rozwijania koordynacji wzrokowo-ruchowej oraz planowania motorycznego. To również doskonały sposób na poprawę funkcjonowania podstawowych układów sensorycznych: przedsionkowego, dotykowego oraz proprioceptywnego, a także wzrokowego. W zabawach, które zaproponujemy, dziecko ma możliwość wielozmysłowej stymulacji i jednocześnie rozwijania różnych umiejętności oraz funkcji.
W dzisiejszym społeczeństwie coraz większą wagę przykłada się do znaczenia zdolności emocjonalnych i społecznych w codziennym funkcjonowaniu. Jednak często pomijanym aspektem tych umiejętności jest ich związek z prawidłowym przetwarzaniem sensorycznym. W pracy z dziećmi istotne jest ciągłe pamiętanie o nadrzędnym celu, jakim jest dobrostan dziecka w relacjach rówieśniczych, umiejętności komunikacyjne i zdolność nawiązywania relacji. Zajęcia sensoryczne mogą być skutecznym narzędziem do ich rozwoju, wykorzystującym aktywności fizyczne i zabawę.
W ostatnich latach nowoczesne technologie zyskały uznanie jako cenne wsparcie dla terapii integracji sensorycznej, otwierając przed terapeutami i rodzicami nowe możliwości w pracy nad rozwijaniem doświadczeń zmysłowych u dzieci. Odkrycie potencjału wirtualnej rzeczywistości, gier terapeutycznych, aplikacji mobilnych, sensorów noszonych na ciele i sensorów śledzenia wzroku jako innowacyjnych narzędzi terapeutycznych jest istotne i uzasadnione, gdy rozważamy włączenie ich do regularnej terapii oraz jako wsparcie między sesjami terapeutycznymi.