Metoda integracji sensorycznej jest jedną z najnowszych całościowych metod terapeutycznych stosowanych u dzieci z różnymi opóźnieniami w rozwoju psychoruchowym, które w konsekwencji wpływają na powstawanie trudności w nabywaniu umiejętności szkolnych. Metoda ta wyróżnia się przede wszystkim dużym naciskiem na stymulację trzech podstawowych zmysłów rozwijających się najwcześniej i dojrzewających w pierwszej kolejności, takich jak: zmysł dotykowy, proprioceptywny oraz przedsionkowy.
Dział: WARSZTAT TERAPEUTY
Liczba bodźców, z którymi mamy obecnie do czynienia, jest bardzo duża. Powoduje to zmęczenie, trudności z radzeniem sobie z emocjami czy osłabienie koncentracji, pamięci i uwagi. Problem ten dotyczy zarówno dzieci, jak i osób dorosłych. Warto więc podejmować działania, których celem będzie praca nad usprawnieniem tych funkcji. Dzięki temu dzieciom łatwiej będzie się skupić na zajęciach szkolnych, zapamiętywać treści przekazywane przez nauczycieli czy planować działania podejmowane w czasie wolnym.
Zaburzenia integracji sensorycznej (SI) to stan, w którym układ nerwowy nieprawidłowo przetwarza bodźce zmysłowe, co wpływa na codzienne funkcjonowanie dziecka. Niektóre problemy dzieci z zaburzeniami sensorycznymi mogą dotyczyć nadmiernej lub niedostatecznej wrażliwości na bodźce, co powoduje trudności w ich przetwarzaniu. Może się to objawiać problemami z koncentracją, koordynacją ruchową oraz emocjonalnymi reakcjami na codzienne sytuacje, co może wpływać na naukę i interakcje społeczne.
W pracy z dziećmi z ASD kluczową rolę odgrywa wczesne wprowadzanie specjalistycznych programów edukacyjnych, które wdrażając odpowiednie skuteczne strategie terapeutyczne łagodzą zaburzenia procesu wczesnego uczenia się społecznego. Specjalistyczne interwencje stymulują proces uczenia się – skutkują zmianą zachowania, zmniejszeniem stopnia nasilenia objawów oraz poprawą funkcjonowania mózgu. Jedną z terapii wczesnej interwencji małych dzieci z ASD, której wpływ na zmiany w mózgu został udokumentowany w trakcie badań naukowych, jest ESDM (Early Start Denver Model). Jakie są jej kluczowe założenia?
Zajęcia z integracji sensorycznej to nie tylko ćwiczenia fizyczne, chociaż zajmują one zdecydowaną większość czasu naszej pracy i pozwalają wzmocnić napięcie posturalne, poprawić koordynacją wzrokowo-ruchową czy dostymulować układ proprioceptywny. Nie da się jednak ukryć, że o atrakcyjności naszych zajęć decydują również zabawy brudzące, które pozwalają nam usprawnić funkcjonowanie układu dotykowego. Jest to jeden z kluczowych zmysłów, dlatego też należy podejmować szereg zabiegów mających na celu pozytywne oddziaływanie na ten zmysł. W tym artykule zastanowimy się więc, jakie zabawy możemy proponować naszym małym pacjentom, jakie niosą one korzyści i w jaki sposób można je przeprowadzić.
W gabinecie terapeutycznym spotykamy dzieci z różnymi trudnościami. W wielu przypadkach kiedy trafia do nas dziecko starsze, od siódmego roku życia, rodzice zgłaszają pojawienie się u niego trudności szkolnych. Najczęściej wymieniają problem z koncentracją, z opanowaniem umiejętności czytania oraz pisania czy z zapamiętywaniem materiału i ponownym odtwarzaniem go na zajęciach.
Rozpoznawanie i radzenie sobie z potrzebami sensorycznymi u dzieci odgrywa kluczową rolę w ich ogólnym rozwoju i dobrostanie. Rodzice i opiekunowie pełnią w tym procesie funkcję przewodników, wspierając dzieci w dwóch istotnych, ale odrębnych krokach. Pierwszym z nich jest pomoc w identyfikacji i zrozumieniu swoich reakcji na różne bodźce sensoryczne.
Na diagnozę do naszych gabinetów trafiają dzieci z różnymi trudnościami. Wiele z nich prezentuje nieprawidłową dystrybucję napięcia mięśniowego, a niektóre również problem z asymetrią, co objawia się między innymi nieprawidłowym ułożeniem dziecka – w literkę C, trudnościami ze spaniem czy jedzeniem. Konieczne jest w takich sytuacjach podjęcie odpowiedniej formy terapii, ale przede wszystkim postawienie właściwej i rzetelnej diagnozy. Za tego typu trudnościami stoi bowiem bardzo często syndrom KISS. Jest to skrót nazwy z języka niemieckiego, którego pełna forma przyjmuje postać: Kopfgelenk Induzierte Symmetrie Störungen. Tą nazwę można przetłumaczyć na język polski jako zaburzenia symetrii, które są generowane stawami potylicznymi.
Dzieci trafiają na diagnozę zaburzeń integracji sensorycznej z różnych przyczyn. Czasem są to sugestie innych specjalistów (np. fizjoterapeuty lub logopedy), wskazania z przedszkola lub szkoły, a niekiedy sami rodzice nie wiedzą, w jaki sposób pomóc swojemu dziecku i wybierają możliwość konsultacji z terapeutą integracji sensorycznej. Od samego początku to właśnie rodzice są kluczowym elementem terapii. To oni znają swoje dziecko, wiedzą, co lubi, a czego nie lubi i mogą systematycznie wprowadzać nowe ćwiczenia i aktywności w codzienną przestrzeń. Konieczne jest więc podjęcie różnorodnych działań, aby ich jak najmocniej zaangażować w proces terapeutyczny.
Wyjście na plac zabaw jest często postrzegane tylko jako zabawa, ale można też traktować je jako profilaktykę i leczenie wad postawy, a także wsparcie w procesie integracji sensorycznej. Realizowanie odpowiednich zaleceń w niektórych przypadkach z powodzeniem zastąpi rehabilitację, a z całą pewnością będzie wsparciem zajęć terapeutycznych z zakresu SI lub rehabilitacji.
Praksja, czyli celowe wykonanie ruchu uwzględniające planowanie motoryczne oraz sam proces wykonania, poprzedzona jest pojawieniem się pomysłu na wykonanie czynności. Anna Jean Ayres w swoich pracach podkreślała, że ideacja związana jest z integracją informacji sensorycznych i informuje o zdolnościach językowych dziecka i jego pomysłowości. Opracowała testy oceniające te zdolności. Moim zdaniem ideacja to nie jest kreatywność, jest to coś innego niż wiedza, synteza danych czy logiczne myślenie – jest to coś więcej. To coś, co jakby się po prostu ma i bardzo ciężko jest to początkowo uchwycić, a gdy już się to jednak uchwyci, zmienia to nasze podejście terapeutyczne.
Obserwacja kliniczna jest jednym z najważniejszych narzędzi diagnostycznych pozwalających nam ocenić umiejętności dziecka i stopień zaburzeń integracji sensorycznej. Próby kliniczne powinny być wykorzystywane od czwartego roku życia. W przypadku nieco młodszych dzieci niektóre z nich można również wprowadzić w czasie obserwacji, z jednoczesnym założeniem, że jakość ich wykonania może być nieco słabsza niż u dzieci starszych.