Zaburzenia praksji często w nomenklaturze opisuje się jako trudności z koordynacją. Można wyróżnić dwa typy występujących nieprawidłowości, mianowicie: apraksja i dyspraksja. Definicja dyspraksji odnosi się jako motorycznie uwarunkowane trudności o charakterze rozwojowym, wynikające z nieprawidłowego funkcjonowania struktur mózgowych odpowiedzialnych za planowanie i koordynację ruchów (przede wszystkim kory ciemieniowej, czołowej oraz połączeń między nimi), w konsekwencji czego występują zaburzenia w zakresie nabywania, automatyzacji i realizacji złożonych sekwencji ruchowych.
Dział: WARSZTAT TERAPEUTY
W gabinecie terapeutycznym często stajemy przed dużymi wyzwaniami, jeśli chodzi o znalezienie form i metod pracy, które będą odpowiednie dla trafiających do nas dzieci. Trudności jednak pojawiają się również, gdy dziecko nie chce z nami współpracować, nie odpowiada na zadawane mu pytania, wycofuje się z kontaktu. Często wydaje nam się, że jest to spowodowane nadmierną nieśmiałością. Jednak może się okazać, że to zdecydowanie coś więcej i dziecko może mieć mutyzm wybiórczy. Co nas powinno zaniepokoić w zachowaniu dziecka? Kiedy zasugerować rodzicom pogłębioną diagnozę? Jak z takim dzieckiem pracować na zajęciach sensorycznych? Na te pytania postaram się odpowiedzieć w tym artykule.
Coraz większa liczba dzieci w placówkach, zarówno w przedszkolach, jak i szkołach, posiada opinię z poradni psychologiczno-pedagogicznej dotyczącą specjalnych potrzeb edukacyjnych. Często są one związane z trudnościami w nauce czytania i pisania. Dzieci zazwyczaj są kierowane na diagnozę, ponieważ mylą podobne litery, przekręcają, opuszczają lub dodają litery, sylaby lub całe wyrazy w trakcie przepisywania tekstu lub pisania ze słuchu, mają problem z opanowaniem poprawnej pisowni, popełniają liczne błędy ortograficzne. Mogą także wykazywać większą męczliwość w trakcie wykonywania zadań grafomotorycznych, a poziom graficzny ich pisma jest dość niski. Z jednej strony trudności te mogą być spowodowane dysfunkcjami analizatorów korowych, z drugiej – zaburzeniami w obszarze lateralizacji, ale również zaburzeniami integracji sensorycznej, osłabioną koordynacją wzrokowo--ruchową czy orientacją przestrzenną.
Trudności z przetwarzaniem bodźców sensorycznych dotykają coraz więcej dzieci. Nieprawidłowości z tym związane powiązane są z całym systemem funkcjonowania rodziny, ale przede wszystkim bezpośrednio osoby, która ma trudności z prawidłową regulacją bodźców docierających z otoczenia. Jednak może się zdarzyć sytuacja, że proces integrowania sensorycznego ma charakter wtórny – na przykład w wyniku występującej choroby, w konsekwencji przebiegu jej procesu czy leczenia. Jedną z wielu chorób przewlekłych mających duże znaczenie w aspekcie psychologiczno- -społeczno-emocjonalnym jest cukrzyca.
Termin high need baby (HNB) odnosi się do niemowląt, które wymagają większej opieki, wsparcia i uwagi niż inne dzieci będące w tym samym wieku, co jest związane z ich bardziej intensywnym reagowaniem na bodźce dochodzące z otoczenia. Często rodzice, którzy trafiają z takim dzieckiem na diagnozę zaburzeń integracji sensorycznej lub na konsultację z terapeutą integracji sensorycznej, borykają się z niską jakością snu u swoich dzieci, ciągłym płaczem czy potrzebą przebywania przez cały czas na rękach. Dzieci te nie lubią zmian, a na obce osoby reagują w bardzo nerwowy sposób. W jaki sposób rozpoznać, że dziecko ma cechy HNB? W jaki sposób pracować z takim dzieckiem? Jak też pomóc rodzicom, którzy bardzo często są wyczerpani i mówią, że nie tak wyobrażali sobie rodzicielstwo? Na te pytania postaram się odpowiedzieć poniżej na podstawie literatury oraz własnego doświadczenia.
W latach 2018–2019 Międzynarodowe Konsorcjum Badawcze z Belgii przeprowadziło badania poziomu wypalenia rodzicielskiego w 40 krajach na całym świecie. Wyniki są, przynajmniej dla mnie, zaskakujące. Okazało się, że nasz kraj ma najwyższy średni poziom wypalenia rodzicielskiego. Pierwsza moja myśl dotyczyła tego, jak można lepiej wspierać rodziców, by terapia ich dzieci była jeszcze skuteczniejsza. Kolejna myśl, to taka, że większość z nas terapeutów jest przecież rodzicami. Czy więc wypalenie rodzicielskie dotyczy także nas? A jeśli tak, to jak to wpływa na naszą pracę i czy czasami nie doświadczamy wypalenia zawodowego? Myślę, że warto się temu przyjrzeć.
Do gabinetu zgłosili się rodzice chłopca w wieku szkolnym, dokładnie ucznia drugiej klasy szkoły podstawowej, na polecenie nauczyciela. Równocześnie przeprowadzana była też diagnostyka w poradni psychologiczno-pedagogicznej. Główne trudności chłopca to zwiększona stymulacja oralna oraz otwarta buzia. Jakie działania diagnostyczne zostały podjęte?
Dzieciom z ASD brak motywacji do nawiązywania kontaktów interpersonalnych, choć – jak wskazują wyniki badań – pojawia się u nich chęć tworzenia bliskich relacji. Holistyczne podejście do pomocy terapeutycznej, które uwzględnia zarówno wsparcie terapeutyczne dzieci, jak i ich rodziców, jest ważnym elementem do budowania więzi z innymi ludźmi. Jak je zorganizować i jakie są kluczowe elementy pracy?
Planując proces terapeutyczny dziecka, warto uwzględnić czynniki, które będą mogły ten proces wspomagać i podtrzymywać. Należeć do nich będą m.in. szeroko pojmowane środowisko, jego organizacja, osoby w najbliższym otoczeniu dziecka oraz optymalnie zaplanowane aktywności i zabawy. W przypadku dziecka z zaburzeniami przetwarzania sensorycznego proces terapeutyczny zawiera kilka elementów składowych, które warto uwzględnić w terapii, nie wystarczy bowiem samo oddziaływanie terapeutyczne organizowane w specjalistycznym gabinecie.
Wibracje stanowią jeden z najpopularniejszych bodźców wykorzystywanych w terapii integracji sensorycznej. Dzięki aktywacji receptorów w skórze, takich jak: ciałka Paciniego, Meissnera, Ruffiniego i Merkela, wibracje wpływają na percepcję dotyku oraz propriocepcji. Zastosowanie wibracji w terapii integracji sensorycznej jest szerokie i obejmuje m.in. użycie masażerów wibracyjnych, takich jak: duże dedykowane połączone ze światłem podczerwonym, drobne trójnogi czy szczoteczki elektryczne albo masażery logopedyczne; poduszki i pluszaki wibrujące oraz platformy wibracyjne.
Głównymi odbiorcami terapii sensorycznej są dzieci z zaburzeniami przetwarzania sensorycznego, spektrum autyzmu czy ADHD. Jest to też grupa dzieci, która często doświadcza objawów psychosomatycznych. Najczęstsze z nich obejmują objawy fizyczne, które mogą nie mieć wyraźnej przyczyny medycznej, takie jak: bóle brzucha, głowy czy mięśni.
W diagnozie dziecka nieodzowne jest holistyczne spojrzenie na jego trudności i wielospecjalistyczna współpraca. Bardzo często możemy bowiem zauważyć, że dziecko ma problem ze wzrokiem, słuchem, rozwojem mowy, ale również z prawidłową dystrybucją napięcia mięśniowego. Warto pochylić się nad tym ostatnim zagadnieniem. Trzeba zadać sobie pytanie, czym jest napięcie mięśniowe oraz jakie są konsekwencje obniżonego napięcia mięśniowego u dziecka. To pozwoli nam zrozumieć, jaki wpływ ma ono na rozwój dziecka i rozwój integracji sensorycznej.